Chỉ số CPI là gì? Tìm hiểu ý nghĩa, cách tính chỉ số giá tiêu dùng

CPI là một chỉ số quen thuộc nếu bạn hay theo dõi các thông tin kinh tế. CPI còn được gọi là chỉ số tiêu dùng, sử dụng để đo lường mức giá của một giỏ hàng tiêu biểu. Chỉ số này có ý nghĩa quan trọng trong nền kinh tế vĩ mô của một đất nước. Vậy chỉ số CPI là gì? Có ý nghĩa như thế nào? Hãy cùng Finhay tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé!

Chỉ số CPI là gì?

CPI là viết tắt của Consumer Price Index, được gọi là Chỉ số giá tiêu dùng. Đây là một chỉ số tính theo phần trăm nhằm phản ánh mức độ thay đổi tương đối của giá hàng tiêu dùng theo thời gian. 

Những thay đổi trong chỉ số giá tiêu dùng được sử dụng để đánh giá sự biến động giá cả sinh hoạt. CPI của một quốc gia theo dõi giá cả của hàng hóa và dịch vụ hàng ngày mà các hộ gia đình mua. Điều này bao gồm các lĩnh vực bao gồm thực phẩm, quần áo, phương tiện đi lại và chi tiêu giải trí.

Sự thay đổi của chỉ số giá trong một khoảng thời gian được gọi là lạm phát dựa trên CPI, hay lạm phát bán lẻ. Nói chung, CPI được sử dụng như một chỉ báo kinh tế vĩ mô về lạm phát. Đây được xem là một công cụ của Ngân hàng Trung ương và Chính phủ để kiểm tra sự ổn định giá cả, làm công cụ giảm phát trong tài khoản quốc gia.

Ý nghĩa của chỉ số tiêu dùng là gì?

CPI là một trong các chỉ số kinh tế quan trọng dùng để đo lường mức độ lạm phát. Đồng thời, chỉ số này cũng phản ánh tính hiệu quả của các chính sách kinh tế của một quốc gia. CPI là chỉ số cần thiết để cung cấp cho Chính phủ, doanh nghiệp cũng như người dân cái nhìn tổng quan hơn về sự thay đổi của giá cả chung. 

CPI là hồi chuông cảnh báo sự độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa dịch vụ, tiêu dùng. Qua đó chỉ số CPI được sử dụng để theo dõi sự thay đổi của các chi phí sinh hoạt theo thời gian. Khi chỉ số này tăng lên có nghĩa mức giá tiêu thụ trung bình tăng lên và ngược lại. 

Như vậy, CPI là yếu tố nền tảng để kịp thời đưa ra các chính sách liên quan đến kinh tế. Nắm bắt được sự thay đổi về giá cả giúp cho Chính phủ có biện pháp điều chỉnh hoặc đề xuất các chính sách kinh tế phù hợp nhằm tránh các rủi ro. Chẳng hạn như lạm phát quá cao hay những nguy cơ về khủng hoảng kinh tế.

CPI thường theo sát chỉ số giảm phát GDP bởi vì tiêu dùng chiếm một phần tỷ lệ rất lớn trong GDP. Chính vì vậy, chỉ số CPI được dùng để xác định tỷ lệ lạm phát. Nó còn được sử dụng trong việc đánh giá sức mua của đồng tiền của một quốc gia. Nếu mức giá tăng thì sức mua tiền tệ giảm bởi vì đồng tiền đang mất giá. Lúc này, người dân thường tích lũy các dạng tài sản khác ví dụ như vàng hoặc ngoại tệ. 

Cách tính CPI 

Việc tính chỉ số giá tiêu dùng CPI cũng rất đơn giản. Cách tính tiêu chuẩn gồm 4 bước sau đây:

• Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa tiêu biểu: Thông qua điều tra thống kê, chúng ta sẽ xác định được lượng hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng điển hình thường hay mua.
• Bước 2: Xác định giá cả sản phẩm: Thống kê tất cả giá cả của các mặt hàng trong giỏ hàng hóa ở mỗi thời điểm.
• Bước 3: Tính toán chi phí để mua giỏ hàng hóa bằng cách dùng số lượng nhân với giá cả của từng loại hàng hoá rồi sau đó cộng lại. 
• Bước 4: Tính chỉ số tiêu dùng cho các năm theo công thức sau:

Trong đó: 

• t: Là thời kỳ cần tính CPI
• Năm cơ sở được lấy bất kỳ, thông thường sẽ theo chu kỳ 5 – 7 năm

Các vấn đề thường hay gặp khi tính CPI

Sẽ có 3 vấn đề chính thường gặp khi tính toán chỉ số giá tiêu dùng. Xuất phát từ bản chất là sử dụng giỏ hàng hóa cố định nên đã gây ra nhiều vấn đề khiến cho chỉ số này bị hạn chế. Cụ thể là:

CPI không thể phản ánh độ lệch thay thế

Do công thức tính chỉ số CPI sử dụng giỏ hàng cố định nên trường hợp tất cả các mặt hàng cố định trong giỏ hàng đều đồng loạt tăng giá thì người dân có xu hướng ít tiêu dùng các mặt hàng này hơn. 

Một xu hướng thường thấy trong tiêu dùng là khi có một sản phẩm, hàng hóa hoặc dịch vụ có giá tăng, họ sẽ chuyển sang tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ với mức giá thấp hơn. Chính vì điều này đã làm CPI đã đánh giá cao hơn so với mức giá thực tế.

CPI không nói lên được sự thay đổi của chất lượng hàng hoá

Một vấn đề khác cũng đã được chỉ ra khi tính toán chỉ số tiêu dùng chính là sự phản ánh chưa đủ, chưa đúng với các loại mặt hàng hóa mới xuất hiện. Cũng bởi vì CPI sử dụng giỏ hàng hóa cố định nên trong trường hợp xuất hiện hàng hóa mới thì người tiêu dùng sẽ có xu hướng sử dụng một đơn vị tiền tệ nào đó có thể mua được nhiều sản phẩm hơn. Vì vậy, CPI không phản ánh được sức mua gia tăng của đồng tiền. Điều này CPI sẽ đánh giá mức giá cao hơn so với giá thực tế.

CPI không chỉ ra được sự xuất hiện của những hàng hoá mới

Khi tính chỉ số tiêu dùng CPI, chúng ta sử dụng giỏ hàng hóa cố định. Nếu trong trường hợp có thêm hàng hóa mới thì một đơn vị tiền tệ có thể mua được các sản phẩm đa dạng hơn. CPI lúc này sẽ không phản ánh được sự gia tăng sức mua của đồng tiền vì thế lại đánh giá mức giá cao hơn so với thực tế.

Mối liên hệ giữa chỉ số CPI và lạm phát

Như đã đề cập, chỉ số CPI có thể đo lường được chỉ số lạm phát. Chỉ số CPI được dùng để đo lường tỷ lệ lạm phát của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. 

Chỉ số này biến động giúp bạn xác định được về tỷ lệ lạm phát đang tăng hay giảm. Nếu như CPI tăng thì tỷ lệ lạm phát đang gia tăng. Ngoài ra, CPI cũng được các thương nhân sử dụng để dự đoán giá trong tương lai. Những người sử dụng lao động dùng CPI để tính toán tiền lương. Chính Phủ dùng chỉ số này để xác định mức tăng cho những quỹ bảo trợ xã hội.

Dù lạm phát tăng hay là giảm thì cũng ảnh hưởng lên nền kinh tế của quốc gia. Trong một vài trường hợp, lạm phát giảm sẽ tác động tích cực lên nền kinh tế. Chẳng hạn khi Internet ngày càng trở nên phổ biến thì người tiêu dùng sẽ phải trả ít hơn cho tiền cước điện thoại. Điều này sẽ có lợi cho người dùng vì chi phí cho Internet rẻ, có thể thoải mái kết nối các ứng dụng mà không mất phí.

Chỉ số CPI Việt Nam tháng 5/2022 

Bạn có thể theo dõi chỉ số CPI Việt Nam trên website Tổng cục Thống kê (GSO). Theo dữ liệu của GSO, CPI tháng 5 năm 2022 tăng 0,38% so với tháng trước; tăng 2,48% so với tháng 12 năm 2021 và tăng 2,86% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Giá xăng dầu, lương thực, thực phẩm và hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng đều tăng theo giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào, là các nguyên nhân làm CPI tháng 5 tăng. Bình quân 5 tháng đầu của năm 2022, chỉ số CPI tăng 2,25% so với cùng kỳ năm ngoái, cao hơn mức tăng 1,29% trong 5 tháng đầu của năm 2021. 

Lạm phát cơ bản tháng 5 năm 2022 đã tăng 0,29% so với tháng trước, tăng 1,61% so với cùng kỳ năm ngoái. Bình quân 5 tháng đầu trong năm 2022, lạm phát cơ bản tăng 1,1% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức chỉ số CPI tiêu dùng bình quân chung (tăng 2,25%). Điều này cho thấy biến động giá tiêu dùng chủ yếu là do giá lương thực và giá xăng dầu. 

Trên đây là những thông tin chia sẻ về Chỉ số CPI và những vấn đề liên quan. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã biết được chỉ số tiêu dùng là gì và cách xem chỉ số CPI ở đâu. Hiểu về CPI và vận dụng hợp lý chỉ số này sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ tại sao tăng trưởng kinh tế lại đóng vai quan trọng đối với thị trường và quá trình đầu tư.