Chứng khoán nợ là gì? Sự khác biệt của chứng khoán nợ và chứng khoán vốn

Nhà đầu tư cần hiểu chứng khoán nợ là gì? Khác biệt với chứng khoán vốn như thế nào? Để quyết định mua và đầu tư an toàn.

Thị trường chứng khoán đa dạng với nhiều loại hình sản phẩm để nhà đầu tư lựa chọn. Mỗi sản phẩm sẽ có đặc trưng, mang đến cơ hội đầu tư cũng như rủi khác nhau. Người chơi mới cần hiểu về chứng khoán nợ là gì? Phân biệt chứng khoán nợ với chứng khoán vốn để chọn hình thức đầu tư an toàn. 

Hiểu về chứng khoán nợ cho người mới

Chứng khoán nợ là gì?

Chứng khoán nợ là sản phẩm chứng nhận mối quan hệ giữa người sở hữu là chủ nợ với công ty phát hành. Hiện nay, chứng khoán nợ được thể hiện ở dạng:

• Trái phiếu
• Giấy tờ chứng khoán dạng nợ
• Công cụ tài chính phát sinh
• Công cụ thị trường tiền.

Ở nhiều nước, chứng khoán nợ chiếm tỷ trọng lớn, trong các sản phẩm được mua bán giao dịch trên thị trường. Tỷ lệ lãi suất của chứng khoán nợ phụ thuộc vào mức độ rủi ro của người đi vay (ở đây là công ty phát hành chứng khoán) và hoạt động vay mượn. Chứng khoán nợ được chính phủ kiểm soát phát hành ở mức lãi suất thấp.

Các dạng chứng khoán nợ

Hiện nay, chứng khoán nợ trên thị trường được chia thành các dạng sau:

Trái phiếu

Trái phiếu có thể được phát hành bởi chính phủ, công ty hay một thể chế tài chính khác. Sản phẩm là một loại chứng khoán xác nhận quyền lợi của chủ sở hữu với phần vốn nợ của công ty phát hành trái phiếu.

Đầu tư trái phiếu được đánh giá là hình thức đầu tư an toàn. Đến kỳ đáo hạn, người mua sẽ được nhận cả gốc và lợi tức, bằng đúng số tiền ghi trên cuống phiếu. Phần lãi của trái phiếu sẽ phục thuộc vào kết quả kinh doanh và khoản thu cố định. Lãi này được trả định kỳ hoặc tùy thuộc vào đơn vị phát hành.

Phân loại trái phiếu theo đơn vị phát hành thành 2 loại:

• Trái phiếu chính phủ (công khố phiếu, công trái) do nhà nước phát hành, là loại trái phiếu an toàn nhất hiện nay. Lãi suất của trái phiếu chính phủ cố định theo kỳ hạn.
• Trái phiếu doanh nghiệp được phát hành do các doanh nghiệp, nhằm mục đích huy động vốn để mở rộng kinh doanh hoặc đổi mới công nghệ.

Ngoài ra, trái phiếu còn được phân loại theo hình thức:

• Trái phiếu vô danh: Hình thức trái phiếu không có tên người mua và cũng không có tên người doanh nghiệp phát hành.
• Trái phiếu ghi danh: Hình thức trái phiếu có tên người mua và đơn vị phát hành.

Phân loại trái phiếu theo lợi tức:

• Trái phiếu lãi suất cố định: Lãi suất được xác định theo phần trăm của nhà phát hành.
• Trái phiếu có lãi suất biến đổi hay lãi suất thả nổi: Lãi suất được tính theo số tham chiếu khác và tổng lợi tức cuối kỳ thanh toán sẽ khác nhau ở mỗi kỳ.
• Trái phiếu có lãi suất bằng 0: Người mua sẽ không được trả bằng lợi tức cuối kỳ nhưng có quyền mua trái phiếu thấp hơn với giá niêm yết nhưng cuối kỳ vẫn được hoàn tiền bằng mệnh giá phát hành.

Chứng khoán dạng nợ

Chứng khoán dạng nợ là một dạng của chứng khoán nợ, được phát hành nhằm huy động vốn cho nhà nước hoặc công ty lớn. Đặc điểm chứng khoán dạng nợ và trái phiếu tương tự nhau, nhưng khác ở điều kiện đảm bảo và các vấn đề liên quan.

Công cụ thị trường tiền

Công cụ thị trường tiền là giấy xác nhận được hưởng vô điều kiện khoản thu nhập hàng tháng  cố định bằng tiền, trong khoảng thời gian cố định. Hình thức chứng khoán nợ được áp dụng phổ biến hiện nay.

Công cụ tài chính phái sinh

Công cụ tài chính phái sinh được hình thành dựa trên các công cụ có sẵn, với mục đích bảo vệ và tạo ra lợi nhuận hay phân tán rủi ro. Về cơ bản, công cụ tài chính phái sinh là hoán đổi và quyền chọn.

Chứng khoán nợ và chứng khoán vốn khác biệt như thế nào?

Chứng khoán nợ thường gọi là trái phiếu, chứng khoán vốn thường gọi là cổ phiếu. Vậy chứng khoán nợ và chứng khoán vốn khác nhau như thế nào?

Đặc điểm tính chất 

Chứng khoán nợ là chứng chỉ/ bút toán ghi nhận quyền sở hữu với một phần vốn vay của người mua. Trong khi, chứng khoán vốn (Cổ phiếu) là chứng chỉ/ bút toán ghi nhận quyền sở hữu đối với một phần vốn điều lệ.

Mua chứng khoán nợ có thời gian đáo hạn được ghi rõ trên trái phiếu. Với chứng khoán vốn, không có thời gian đáo hạn, người mua tiến hành giao dịch mua bán khi muốn thay đổi loại cổ phiếu đầu tư.

>> Đầu tư chứng khoán dài hạn – Bí kíp đầu tư hiệu quả để thành công
>> 3 Bước đơn giản để đầu tư chứng khoán online thành công cho người mới

Lợi nhuận và lãi

Đầu tư chứng khoán nợ mức lãi suất được trả ổn định và định kỳ. Lãi suất không phụ thuộc vào kết quả sử dụng vốn hay hoạt động kinh doanh của đơn vị phát hành. Hình thức đầu tư an toàn, lãi chậm và ổn định không có sự đột phá, do đã quy định về mức lãi suất trong hợp đồng mua trái phiếu.

Đầu tư chứng khoán vốn mức lãi suất không ổn định, phụ thuộc vào khả năng kinh doanh, hoạt động của doanh nghiệp mang lại lãi suất. Lợi nhuận từ đầu tư cổ phiếu gồm chênh lệch giá cổ phiếu và cổ tức được nhận. Nhà đầu tư chứng khoán vốn sẽ được hưởng lợi nhuận cao khi doanh nghiệp phát hành có tốc độ phát triển mạnh.

Khả năng thanh toán

Tính thanh khoản của cổ phiếu cao hơn, do đã có sàn giao dịch. Việc mua bán linh hoạt, với những cổ phiếu đã được niêm yết trên sàn chứng khoán. Trong khi, trái phiếu chưa có sàn giao dịch, tính thanh khoản còn hạn chế.

Quyền lợi được hưởng

Người mua chứng khoán nợ sẽ là chủ nợ của công ty, có quyền đòi khoản nợ, lãi suất nhưng không được tham gia quản lý, điều hành các chiến lược hoạt động của doanh nghiệp. Trong khi, người mua cổ phiếu là cổ đông và có quyền được hưởng cổ tức và tham gia điều hành, quản lý hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Khi doanh nghiệp tăng vốn điều lệ, sẽ không ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua chứng khoán nợ. Riêng với người mua cổ phiếu/ chứng khoán vốn, việc thay đổi vốn điều lệ sẽ ảnh hưởng đến quyền quản trị của các cổ đông.

Rủi ro khi đầu tư chứng khoán nợ?

Hình thức đầu tư chứng khoán nợ được đánh giá an toàn, ổn định hơn nhiều so với các loại hình chứng khoán hay kinh doanh khác. Mặc dù, chứng khoán nợ ít rủi ro, nhưng không phải là không có. Nhà đầu tư khi lựa chọn đầu tư chứng khoán nợ cần quan tâm lưu ý đến những rủi ro sau:

Rủi ro lạm phát

Lạm phát là tình trạng khá phổ biến khi nền kinh tế tăng mức giá chung một cách liên tục. Hiện nay, tình hình tài chính và kinh tế có những dấu hiệu lạm phát, leo thang giá cả hàng hóa ở nhiều khu vực, tiền tệ bắt đầu mất đi giá trị mua sắm các mặt hàng trên 1 đơn vị.

Tốc độ gia tăng lãi suất chậm, bị ảnh hưởng bởi tình hình lạm phát. Tình trạng lạm phát liên tục sẽ làm giảm sức mua trái phiếu và khiến lãi suất thu về là âm, dẫn đến đầu tư không hiệu quả, thua lỗ.

Rủi ro khi tái đầu tư

Tình trạng chung ở nhiều doanh nghiệp, các trái chủ khi nhận được tiền nhưng không có cơ hội tái đầu tư lại với mức lãi suất tương đương. Nhà đầu tư cần cân nhắc để chọn loại hình trái phiếu không có đặc tính thu hồi để đầu tư an toàn, giảm rủi ro tái đầu tư và nhận được lãi suất hấp dẫn hơn.

Xem thêm:

Phân tích 9 rủi ro trong đầu tư chứng khoán người chơi cần đối mặt

Rủi ro thanh khoản

Đặc điểm tính thanh khoản của trái phiếu thấp, do chưa có thị trường niêm yết và giao dịch. Nhiều nhà đầu tư muốn bán trái phiếu ra thị trường nhưng không có người mua. Mặt khác, thị trường trái phiếu quá nhỏ dẫn đến giá cả bị biết động và ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ suất lợi nhuận của trái chủ. 

Rủi ro lãi suất

Giá trái phiếu và lãi suất thường có quan hệ tỷ lệ nghịch. Khi nhu cầu mua tăng sẽ khiến giá trái phiếu tăng. Tuy nhiên, lãi suất giảm sẽ kéo theo các nhà đầu tư chọn cơ hội để nắm bắt lợi suất cao nhất có thể, bán ra để thu lợi suất cao. 

Trường hợp khác, nhà đầu tư bắt buộc bán trái phiếu có lãi suất cao ra nhiều, dẫn đến mức giá trái phiếu giảm. Đây là nguyên nhân khiến nhà đầu tư trái phiếu bị thua lỗ khi kinh doanh.

Rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng xuất hiện khi nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành. Trái phiếu sẽ có rủi ro cao hơn và doanh nghiệp phải trả lãi suất cao hơn cho các nhà đầu tư. Rủi ro từ quá trình hoạt động kinh doanh hoặc doanh nghiệp vỡ nợ.

Do vậy, nhà đầu tư cần xem xét tính toán khả năng trả khoản vay của các đơn vị kinh doanh: Báo cáo tài chính, dòng tiền luân chuyển… để đánh giá. Riêng với hình thức trái phiếu chính chủ, mức độ rủi ro sẽ thấp hơn. Bởi, hoạt động phát hành tiền và thuế sẽ là nguồn thu để thanh toán tiền đáo hạn cho trái chủ.

Rủi ro xếp hạng

Các doanh nghiệp phát hành trái phiếu tại Mỹ sẽ được đánh giá về khả năng tín dụng và thanh toán các khoản nợ. Doanh nghiệp được xếp hạng tốt sẽ cho khoản đầu tư chất lượng hay xếp hạng kém là khoản đầu tư rủi ro. 

Mức xếp hạng thấp, doanh nghiệp sẽ bị ngân hàng đánh giá lãi suất cao hơn. Điều này tác động đến khả năng thanh toán các khoản nợ và lãi suất ngân hàng của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng bán trái phiếu của các trái chủ.

Đầu tư chứng khoán nợ có những lợi thế nhưng cũng tồn tại nhiều hạn chế với các nhà đầu tư. Bên cạnh tính an toàn và ổn định là những rủi ro mà các trader cần cân nhắc khi chọn đầu tư trái phiếu. Hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ hữu ích cho người mới hiểu hơn về bản chất của chứng khoán nợ những vấn đề liên quan khi đầu tư.