Tìm hiểu về trái phiếu Chính phủ: Đặc điểm & phân loại

Trái phiếu Chính phủ được đánh giá là kênh đầu tư ổn định và có tính an toàn cao. Vậy trái phiếu Chính phủ là gì? Và kênh đầu tư này mang lại những lợi ích gì cho nhà đầu tư? Cùng Finhay tìm hiểu rõ hơn qua những thông tin dưới đây.

Trái phiếu Chính phủ là gì?

Trái phiếu Chính phủ là một chứng chỉ vay nợ của Chính phủ do Bộ Tài chính phát hành dưới sự chấp thuận của nhà nước, có thời hạn, mệnh giá và lãi suất.

Mục đích của trái phiếu Chính phủ là huy động nguồn vốn để phát triển cơ sở hạ tầng và tài trợ cho việc chi tiêu Chính phủ. Nó bao gồm cam kết trả lãi định kỳ (được gọi là thanh toán lãi suất theo mệnh giá) và thanh toán khoản vay gốc vào ngày đáo hạn. 

• Khi mua trái phiếu Chính phủ, bạn sẽ được nhận một mức lãi suất theo điều khoản được đề cập trong trái phiếu vào ngày đáo hạn quy định. Điều này làm cho trái phiếu trở thành một tài sản thu nhập cố định.
• Khi trái phiếu hết hạn, bạn sẽ quay trở lại khoản đầu tư ban đầu. Ngày nhận lại khoản đầu tư ban đầu được gọi là ngày đáo hạn. Các trái phiếu khác nhau sẽ có ngày đáo hạn khác nhau – thời hạn từ 1 năm đến 30 năm.

Đặc điểm của trái phiếu Chính phủ

Xem xét về thị trường trái phiếu có thể thấy trái phiếu Chính phủ đang thu hút được rất nhiều nhà đầu tư lớn. Vậy đặc điểm của trái phiếu Chính phủ là gì? 

Chủ thể phát hành trái phiếu Chính phủ

• Trái phiếu Chính phủ chỉ được phát hành bởi Bộ tài chính. Bộ tài chính ủy quyền cho Kho bạc nhà nước, phát hành trái phiếu dưới hình thức đấu thầu theo quy định của pháp luật.
• Chủ thể phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh là các doanh nghiệp, ngân hàng nhà nước, tổ chức tài chính và tín dụng thuộc đối tượng được cấp bảo lãnh Chính phủ.
• Mệnh giá trái phiếu Chính phủ Việt Nam chào bán ra công chúng là 100.000 đồng và bội số của 100.000 đồng, được áp dụng từ ngày 01/01/2021.

Lãi suất của trái phiếu Chính phủ

Tỷ lệ lãi đối với trái phiếu Chính phủ thấp. Trên thực tế, nó thấp hơn bất kỳ hình thức đầu tư nào khác. Nhưng, trái phiếu Chính phủ được coi là an toàn nhất, vì tại thời điểm đáo hạn Chính phủ luôn đáp ứng các cam kết và không bao giờ vỡ nợ.

>> Cách tính lãi suất trái phiếu Chính phủ

Lãi suất của trái phiếu Chính phủ có 3 loại: 

• Lãi suất cố định (APR cố định): Lợi tức của trái phiếu được xác định theo tỷ lệ phần trăm (%) cố định. Bạn nhận được số tiền như nhau mỗi năm hoặc mỗi tháng, tùy thuộc vào lịch trả lãi.
• Lãi suất thả nổi (APR thả nổi): Lãi suất được trả trong các kỳ có sự khác nhau và được điều Chính phủ thuộc vào thị trường trái phiếu; cách tính lãi suất này cũng có 2 loại là: APR tăng dần (tăng trong một khoảng thời gian nhất định.

Ví dụ: 4% trong năm đầu tiên, 4,5% trong năm thứ hai, v.v.) và APR có thể điều chỉnh  (lãi suất gắn với lãi suất thị trường như tín phiếu Kho bạc)

Do đó, trái phiếu có lãi suất cố định được coi là an toàn hơn so với trái phiếu có lãi suất thả nổi, nhưng lợi tức của chúng có thể thấp hơn.

>> Đầu tư trái phiếu chính phủ: Cách tính lãi suất và mua trái phiếu chính Phủ

Các loại trái phiếu Chính phủ

Sau đây là các loại Trái phiếu Chính phủ khác nhau.

• Tín phiếu kho bạc: Hay còn gọi là tín phiếu, là loại trái phiếu Chính phủ có thời hạn ngắn. Chúng được phát hành để đáo hạn trong vòng một năm. Chính phủ phát hành trái phiếu này theo ba loại : 91 ngày, 182 ngày và 364 ngày. Các kỳ hạn của tín phiếu do Bộ Tài chính quyết định, tùy theo tình hình thị trường và nhu cầu sử dụng vốn, nhưng không vượt quá 1 năm.
• Trái phiếu kho bạc: Là phiếu nợ – có kỳ hạn, do kho bạc nhà nước phát hành với mục đích huy động vốn để bổ sung ngân sách. Trái phiếu kho bạc có kỳ hạn từ 01 năm trở lên, đồng tiền phát hành là đồng tiền Việt Nam (VND) hoặc ngoại tệ tự do chuyển đổi.
• Công trái xây dựng Tổ quốc: Là một nguồn thu trong ngân sách Nhà nước, được huy động vốn để đầu tư xây dựng những công trình then chốt, cải thiện cơ sở vật chất và kỹ thuật trong nước. Phiếu công trái phát hành hàng năm, có kỳ hạn từ một 01 năm trở lên, đồng tiền phát hành là đồng Việt Nam.

Thị trường trái phiếu Chính phủ 

Trái phiếu Chính phủ chính là thị trường then chốt trên thị trường trái phiếu, là nơi huy động nguồn vốn để xây dựng và cải thiện hạ tầng xã hội, đồng thời bù đắp những thâm hụt trong ngân sách nhà nước. Ngoài ra, thị trường này còn là nơi Chính phủ thực hiện biện pháp quản lý lượng tiền, hạn chế tình hình lạm phát xảy ra trên thị trường.

Đại diện phát hành trái phiếu là Bộ tài chính, kế hoạch phát hành được Kho bạc Nhà nước công bố hàng năm. Sau khi hoàn tất quyết định, Kho bạc Nhà nước sẽ thực hiện thủ tục công bố kế hoạch và phát hành trái phiếu ra công chúng. Các thông tin gồm: Khối lượng phát hành dự kiến, kỳ hạn, lãi suất,… Những thông tin này giúp nhà đầu tư có thể chủ động nguồn vốn tham gia vào các đợt phát hành.

Trái phiếu Chính phủ được phát hành theo phương thức đấu thầu, bảo lãnh hoặc bán lẻ. Sau khi phát hành, trái phiếu sẽ được đăng ký, lưu ký và niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán Hà Nội và phát hành theo hình thức đấu thầu là chủ yếu. Đối với những người tham gia và mua trái phiếu Chính phủ trong thị trường này, hằng năm Bộ tài chính sẽ tiến hành kiểm tra về tình hình tài chính của doanh nghiệp, các hoạt động tham gia vào thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.

Ưu nhược điểm của trái phiếu Chính phủ

Trái phiếu Chính phủ là khoản đầu tư được đánh giá là an toàn nhưng vẫn có những hạn chế. Vậy trước khi đầu tư, bạn cần nắm rõ được ưu điểm và nhược điểm của việc đầu tư này để tránh những rủi ro có thể xảy ra.

Ưu điểm của trái phiếu Chính phủ

• Không có rủi ro: Chứng khoán Chính phủ, luôn là một ví dụ tốt về bảo mật, không có rủi ro. 
• Miễn phí thuế: Tiền lãi nhận được từ trái phiếu Chính phủ không phải chịu thuế thu nhập cá nhân. 
• Tính thanh khoản tốt: Nếu không còn nhu cầu tiếp tục sở hữu trái phiếu Chính phủ, có thể chuyển nhượng lại thông qua sàn giao dịch, sang tay hoặc bán lại cho các tổ chức tài chính, ngân hàng.

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Với việc bổ sung quỹ chứng khoán Chính phủ vào danh mục đầu tư của bạn, bạn có thể đa dạng hóa nguồn tiền và kênh đầu tư mà không lo rủi ro. 

Nhược điểm

• Lợi tức tương đối thấp. Bạn thường có thể kiếm nhiều tiền hơn khi đầu tư vào thị trường chứng khoán, bất động sản hoặc các cơ hội khác ngoài việc mua và nắm giữ trái phiếu Chính phủ. Nhưng nếu bạn sắp nghỉ hưu hoặc muốn có một nơi an toàn để tích trữ một số tiền của mình, trái phiếu Chính phủ có thể là một lựa chọn tốt.
• Quy trình: Mỗi nhà đầu tư muốn mua trái phiếu Chính phủ đều phải trải qua một quy trình theo quy quy định của Pháp luật. Không phải nhà đầu tư nào cũng hiểu và đủ điều kiện để mua trái phiếu Chính phủ.

Quy chế về phát hành trái phiếu Chính phủ

Việc phát hành trái phiếu Kho bạc và công trái xây dựng Tổ quốc, được thực hiện từng đợt do Bộ Tài quyết định mức phát hành, mệnh giá, lãi suất và các quy định về thanh toán (gốc, lãi). Trước mỗi đợt phát hành trái phiếu Chính phủ, Bộ Tài chính sẽ công bố những quy định cụ thể trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Phương thức phát hành trái phiếu

• Phát hành trực tiếp: Thông qua Kho bạc Nhà nước.
• Phát hành thông qua các tổ chức trung gian tài chính: Bao gồm Công ty Tài chính, Công ty Bảo hiểm và Ngân hàng Thương mại. Ở hình thức này, các tổ chức trung gian được hưởng một khoản phí phát hành do Bộ Tài chính quy định.
• Phát hành qua phương thức đấu thầu: Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước thỏa thuận, ban hành Quy chế quy định những thành phần dự thầu và tổ chức đấu thầu trái phiếu. 

Điều kiện phát hành trái phiếu Chính phủ

Trái phiếu Chính phủ phát hành phải đảm bảo các điều kiện sau đây:

• Có dự án đầu tư được duyệt bởi các cấp có thẩm quyền, đảm bảo thu hồi vốn để hoàn trả nợ gốc và lãi theo đúng thời hạn đã quy định.
• Có phương án phát hành trái phiếu, kế hoạch sử dụng vốn đầu tư và hoàn trả nợ (gốc và lãi) kèm theo đơn đề nghị. 
• Chỉ định rõ cơ quan chịu trách nhiệm quản lý, sử dụng vốn và trả nợ được Bộ Tài chính chuẩn y.

Câu hỏi và giải đáp về trái phiếu Chính phủ

Trước khi đầu tư vào bất kỳ trái phiếu nào bạn cũng nên nắm rõ đặc điểm, hình thức đầu tư, lời lãi và những rủi ro có thể xảy ra. Dưới đây là một số giải đáp ngắn về việc mua, bán trái phiếu trái phiếu Chính phủ để bạn có cái nhìn chi tiết hơn.

Đồng tiền phát hành trái phiếu

• Trái phiếu Chính phủ phát hành bằng đồng Việt Nam và chỉ thanh toán bằng đồng Việt Nam. 
• Trường hợp tổ chức mua trái phiếu bằng vàng hoặc ngoại tệ, sẽ được cơ quan phát hành trái phiếu chuyển đổi sang đồng Việt Nam.

Quyền lợi của người mua trái phiếu Chính phủ? 

• Người mua trái phiếu Chính phủ, có quyền lựa chọn trái phiếu thích hợp với số lượng không hạn chế. 
• Trái phiếu được mua, bán ở thị trường chứng khoán hoặc chuyển nhượng, thừa kế; được phép sử dụng làm tài sản thế chấp, cầm cố trong các tổ chức tín dụng.
• Không được sử dụng trái phiếu Chính phủ để thay thế tiền trong lưu thông và nộp thuế cho Nhà nước.

Những người nào được mua trái phiếu Chính phủ? 

• Những người Việt Nam trong nước và làm việc ở nước ngoài; người nước ngoài làm việc và sinh sống tại Việt Nam.
• Các Ngân hàng Thương mại, Tổ chức tín dụng, Công ty Bảo hiểm, Công ty Tài chính, Quỹ bảo hiểm, Quỹ đầu tư… và các doanh nghiệp Việt Nam thuộc mọi lĩnh vực. 
• Các Công ty, tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động tại Việt Nam theo Luật Đầu tư nước ngoài và Pháp lệnh Ngân hàng nếu được Bộ Tài chính chấp thuận.
• Đoàn thể quần chúng.

Chuyển nhượng trái phiếu Chính phủ ở đâu? 

Việc chuyển nhượng quyền sở hữu đối với trái phiếu Chính phủ được thực hiện tại kho bạc nhà nước. 

Chỉ có chính phủ phát hành trái phiếu?

Các công ty cũng phát hành trái phiếu để tài trợ cho các dự án và mở rộng, hoặc khắc phục tình trạng thâm hụt ngân sách. Trái phiếu do các công ty phát hành nói chung an toàn hơn cổ phiếu, nhưng nhiều rủi ro hơn trái phiếu Chính phủ.

Như vậy, với những thông tin chia sẻ từ Finhay, mong rằng sẽ giúp bạn có thêm những thông tin cơ bản về trái phiếu Chính phủ. Chúc bạn có ý tưởng đầu tư phù hợp và thành công.