Cẩm nang chứng khoán phái sinh chi tiết từ A – Z giúp nhà đầu tư tự tin giao dịch

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính giúp nhà đầu tư thu lợi nhuận lớn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro thua lỗ. Có bí quyết nào giúp nhà đầu tư tự tin giao dịch hơn và thành công khi chơi chứng khoán phái sinh hay không? Mời bạn tham khảo cẩm nang chứng khoán phái sinh dưới đây.

Chứng khoán phái sinh mang lại lợi ích gì? Có an toàn không?

Bên cạnh việc mang lại lợi nhuận cao cho nhà đầu tư, chứng khoán phái sinh (CKPS) còn nhiều lợi ích khác như:

• Cung cấp các công cụ đầu tư hữu ích như công cụ phòng vệ rủi ro (nhà đầu tư có thể nắm giữ đồng thời tài sản cơ sở và chứng khoán phái sinh để giảm rủi ro biến động giá), công cụ đầu cơ (nhà đầu tư có cơ hội thu lợi nhuận lớn từ việc kỳ vọng vào sự biến động có lợi của thị trường), công cụ đầu tư chênh lệch giá (thu lợi nhuận từ việc một số sản phẩm CKPS được định giá sai).
• Cách thức giao dịch CKPS tương đối giống chứng khoán cơ sở, tuy nhiên có một số cách thức mới như bán khống, giao dịch T+0 và chốt lãi/lỗ trong ngày.
• Nhà đầu tư được sử dụng đòn bẩy tài chính lớn vì chỉ cần bỏ ra một khoản ký quỹ nhỏ, nhà đầu tư sẽ được giao dịch lượng tài sản có giá trị lớn hơn 7 – 10 lần.
• Giao dịch chứng khoán phái sinh an toàn bởi tất cả giao dịch đều tập trung tại Sở giao dịch chứng khoán, mọi thông tin về mức giá, số lượng chứng khoán, số lượng giao dịch đều được công khai minh bạch với mọi người.

Đầu tư chứng khoán phái sinh mang đến nhiều lợi ích và cơ hội thu lời cao cho nhà đầu tư. Đồng thời, đây là giao dịch an toàn nhờ phương thức giao dịch tập trung và mọi thông tin đều được công khai, minh bạch.

Tiềm năng phát triển của chứng khoán phái sinh

Ngày 6/8/2021 là dấu mốc quan trọng của thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam khi diễn ra phiên giao dịch thứ 1000 sau 4 năm thành lập. Điều này chứng tỏ thị trường chứng khoán phái sinh nước ta đang phát triển hòa nhập với xu hướng chung của thế giới.

Không dừng lại ở hợp đồng tương lai (HĐTL) trên Chỉ số cổ phiếu (VN30), ngày 04/7/2019, sản phẩm HĐTL trên Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm được giới thiệu. Mới nhất, sản phẩm HĐTL trên Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm được HNX tung ra thị trường ngày 28/6/2021. 

Không chỉ gia tăng về số lượng sản phẩm, số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh cũng tăng gấp 24,75 lần so với cuối năm 2017, khoảng 423.639 tài khoản được mở. Nhiều quỹ đầu tư, ngân hàng quốc tế từ Hàn Quốc, Hồng Kông, Singapore và Đài Loan đã có đề xuất đầu tư vào sản phẩm VN30 tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Thị trường này đang phát triển từng ngày, vượt mọi mục tiêu đề ra và làm tốt vai trò là công cụ phòng ngừa rủi ro và góp phần ổn định dòng vốn của thị trường cơ sở. Năm 2020, trong khi thị trường phái sinh thế giới tăng trưởng 35% so với 2019 thì thị trường phái sinh Việt Nam tăng trưởng tới gần 80%.

Tuy nhiên, có thể thấy cơ cấu sản phẩm trên thị trường phái sinh Việt Nam chưa đa dạng, cần phát triển thêm các sản phẩm khác để phù hợp với nhiều đối tượng nhà đầu tư hơn. Số lượng nhà đầu tư cá nhân còn cao, tập trung trong nước, số lượng nhà đầu tư nước ngoài còn thấp. 

HNX vẫn đang làm việc với cơ quan quản lý để cải thiện các chính sách, sản phẩm của thị trường này nhằm đa dạng hóa cơ cấu nhà đầu tư. Vậy nên, thị trường phái sinh Việt Nam có tiềm năng phát triển rất lớn trong tương lai.

Bạn có phù hợp để đầu tư chứng khoán phái sinh không?

Cách thức giao dịch chứng khoán phái sinh tương đối giống với giao dịch chứng khoán cơ sở. Tuy nhiên, với tinh chất linh hoạt của sản phẩm phái sinh và biến động nhanh của thị trường, nhà đầu tư cần lưu ý một số điều kiện trước khi tham gia thị trường này.

Với sàn chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư được phép bán khống, giao dịch T+0, chốt lãi/lỗ trong ngày mà ở thị trường cơ sở không có. Đây là điều kiện thuận lợi để nhà đầu tư thu lời lớn nhưng chỉ khi giao dịch đúng thời điểm và dự đoán tốt xu hướng thị trường mà thôi.

Thị trường phái sinh còn cho phép nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra số tài sản nhỏ để ký quỹ là được giao dịch đòn bẩy lớn hơn 7 – 10 lần giá trị vốn bỏ ra. Tuy nhiên, số tiền ký quỹ này phải luôn được duy trì trong mức quy định, buộc nhà đầu tư phải luôn có nguồn vốn dự phòng để bổ sung bất kỳ lúc nào.

Tóm lại, nhà đầu tư chỉ nên tham gia thị trường phái sinh khi đã trang bị đầy đủ kiến thức phân tích, đánh giá thị trường để nắm bắt đúng xu hướng và có nguồn vốn ổn định để duy trì ký quỹ. Nếu chưa có đủ 2 điều này thì không nên vội vàng tham gia vì rất dễ thua lỗ.

Cẩm nang chứng khoán phái sinh – #4 Bước để tiếp cận thị trường

Muốn bắt đầu giao dịch chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư hãy thực hiện 4 bước tiếp cần thị trường theo cẩm nang chứng khoán phái sinh dưới đây.

Bước 1: Xây dựng nền tảng

Xây dựng nền tảng bao gồm nền tảng tài chính và kiến thức cơ bản về chứng khoán phái sinh: 

• Về kiến thức, nhà đầu tư cần tìm hiểu rõ những kiến thức cơ bản như khái niệm, các sản phẩm, công cụ tài chính, cách giao dịch, nguyên tắc giao dịch… để biết cách chơi, hạn chế thua lỗ và tạo cơ hội đầu tư có lời. 
• Về tài chính, thị trường phái sinh biến động nhanh và liên tục, đòi hỏi nhà đầu tư phải có nền tảng tài chính vững mạnh, đủ đáp ứng ký quỹ bổ sung bất kỳ lúc nào.

Bước 2: Tích lũy kinh nghiệm

Trước khi chính thức đầu tư trên thị trường phái sinh, nhà đầu tư cần luyện tập phân tích cổ phiếu, phân tích thị trường. Đây là điều quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả đầu tư bởi thị trường biến động nhanh, có nhiều thông tin, được đưa ra. Nếu không biết cách phân tích, nhà đầu tư sẽ bị rối, đầu tư mù quáng, ai nói gì làm nấy, rất dễ dẫn tới thua lỗ.

Khi bắt đầu giao dịch, có thể sẽ gặp may mắn và thu được lợi nhuận vào thời gian đầu. Tuy nhiên, bạn đừng chủ quan, cần theo dõi diễn biến giao dịch, phân tích thị trường qua mỗi phiên để rút kinh nghiệm sau này. Bạn cần đưa ra chiến lược cụ thể cho mỗi giai đoạn, không nên áp dụng 1 chiến lược thành công cho tất cả giao dịch bởi nó thành công lúc này nhưng sẽ không còn phù hợp ở thời điểm khác nữa.

Bước 3: Xây dựng nguyên tắc giao dịch

Một số nguyên tắc quan trọng trong giao dịch chứng khoán phái sinh như nguyên tắc 2% – 6%, nguyên tắc bảo toàn lãi… bạn nên chú ý học hỏi và áp dụng vào thực tế. Sử dụng những nguyên tắc giúp nhà đầu tư không sa đà, không bị tác động bởi thị trường, thu hồi lãi kịp thời, tăng trưởng lợi nhuận và giảm rủi ro thua lỗ khi đầu tư.

Bước 4: bổ sung, trau dồi kiến thức

Nhà đầu tư có thể thu nạp kiến thức qua các khóa học, qua các website, hội nhóm và diễn đàn trên mạng hoặc qua những cuốn sách nổi tiếng như:

• Sách cho nhà đầu tư mới: Nhà đầu tư thông minh của Benjamin Graham, Làm giàu qua chứng khoán của William J. O’Neil, Cuộc nổi dậy ở phố Wall của Michael Lewis… Những cuốn sách này là cẩm nang chứng khoán phái sinh cung cấp các khái niệm cơ bản, khái quát về thị trường, kinh nghiệm và phương pháp đầu tư, những sai lầm khi đầu tư… cần thiết cho những người mới tìm hiểu về lĩnh vực này.
• Sách cho nhà đầu tư có kinh nghiệm: Tâm lý thị trường chứng khoán của George Charles Selden, Phù thủy sàn chứng khoán thế hệ mới của Jack D Schwager, Đô la hay lá nho của Charles Wheelan… Những cuốn sách này đi sâu vào phân tích thị trường, phân tích tâm lý đầu tư… dựa vào các ví dụ thực tế và các phỏng vấn với các nhà giao dịch nổi tiếng.

Giải thích một số khái niệm quan trọng của chứng khoán phái sinh

Cẩm nang chứng khoán phái sinh không thể thiếu giải nghĩa một số khái niệm trọng dưới đây. Hiểu rõ những khái niệm này, nhà đầu tư sẽ tự tin hơn khi giao dịch.

Ký quỹ trong giao dịch CKPS là gì?

Trong thị trường chứng khoán cơ sở, giao dịch ký quỹ là một loại dịch vụ cho vay được cung cấp bởi Công ty chứng khoán cho người mua chứng khoán. Đây được coi như một khoản vay và nhà đầu tư phải chịu lãi suất do Công ty chứng khoán quy định. Tài sản cầm cố cho khoản vay này là chứng khoán khác trong tài khoản và chứng khoán mua được bằng khoản vay.

Còn trong thị trường chứng khoán phái sinh, ký quỹ là một khoản đặt cọc của cả bên mua và bên bán để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán của mỗi bên. Tài sản đặt cọc này có thể là tiền hoặc chứng khoán. Đây không phải khoản vay nên nhà đầu tư không phải trả lãi.

Bán khống HĐTL là gì?

Bán khống là việc bán tài sản mà người bán không sở hữu. Dự đoán tài sản sẽ giảm giá trong tương lai, người bán sẽ “mượn” tài sản từ người khác để bán, sau đó khi giá giảm trong tương lai thì mua lại với giá thấp hơn để hưởng chênh lệch.

Với thị trường chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư phải có chứng khoán trong tay mới có quyền bán. Nhưng với thị trường phái sinh, nhà đầu tư được phép bán khống bằng việc mở vị thế bán của hợp đồng tương lai đối với tài sản đó mà không cần sở hữu tài sản.

Giao dịch T+0 là gì?

Nhà đầu tư được quyền mở và đóng vị thế trong ngày để chốt lời/lỗ khi giao dịch trên thị trường phái sinh mà không phải chờ đến ngày hôm sau. Ví dụ: Nhà đầu tư mở vị thế mua vào 10 giờ ngày 17/2/2022 và có thể đóng vị thế vào lúc 14 giờ cùng ngày với vị thế bán.

Trên đây là toàn bộ cẩm nang chứng khoán phái sinh giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về thị trường chứng khoán phái sinh và tự tin hơn khi giao dịch. Chứng khoán phái sinh là thị trường biến động nhanh và phức tạp, lời nhiều mà rủi ro cũng nhiều nên nhà đầu tư không nên nóng vội, hãy bình tĩnh trang bị đầy đủ kiến thức để có thể đưa ra phán đoán và quyết định đầu tư có lợi nhất.