Chu kỳ kinh tế là gì? Ảnh hưởng và các giai đoạn của chu kỳ kinh tế

Thị trường chứng khoán phản ánh sức khỏe của nền kinh tế của một quốc gia. Các chu kỳ kinh tế có sự biến động, ảnh hưởng đến chứng khoán nói chung và nhà đầu tư nói riêng.

Hiểu về chu kỳ kinh tế sẽ giúp nhà đầu tư đánh giá, nhận định được cơ hội gia tăng lợi nhuận từ giao dịch chứng khoán. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về khái niệm, ảnh hưởng và các giai đoạn của chu kỳ kinh tế.  

Chu kỳ kinh tế là gì?

Chu kỳ kinh tế (Business Cycle) là những biến động có tính chu kỳ của một nền kinh tế. Bởi kinh tế thị trường không mãi tăng trưởng, cũng không mãi suy thoái mà biến động liên tục, khó kiểm soát. Chu kỳ kinh tế thể hiện ở các chuỗi sự kiện, được lặp lại theo thời gian. Mặc dù, sự kiện kinh tế của các chu kỳ không giống nhau, nhưng chúng sẽ có những điểm đặc trưng tương tự.

Cụ thể, chu kỳ kinh tế sẽ được đo lường bằng sự biến động của GDP thực tế, tạo nên sự luân phiên của các sự kiện: Suy thoái, phục hồi, hưng thịnh.

Trong đó, GPD hay tổng giá trị tiền của các sản phẩm, dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra ở một quốc gia, xác định trong thời gian nhất định. Chu kỳ kinh tế sẽ bắt đầu bằng cuộc suy thoái với 2 quý liên tiếp ở tình trạng GDP thực tế ở mức tăng trưởng âm.

Nguyên nhân xuất hiện chu kỳ kinh tế:

• Theo Sismondi (Nhà kinh tế học nổi tiếng người Thụy Sĩ), chu kỳ kinh tế là kết quả tự nhiên của các yếu tố thị trường tác động như: Tiêu dùng thấp, sản xuất dư thừa.
• Theo quan niệm truyền thống, chu kỳ kinh tế là kết quả của các yếu tố tác động bên ngoài như: Dịch bệnh, chiến tranh, thiên tai…

Ví dụ về nguyên nhân tạo nên chu kỳ kinh tế:

• Kinh tế tăng trưởng phát triển dẫn đến doanh nghiệp tăng lương cho nhân viên. Lúc này, người lao động có nhiều tiền để chi tiêu, kéo theo sự tăng trưởng của sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu. 
• Điều này sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển mở rộng quy mô, tạo nên sự cạnh tranh giữa các công ty trên thị trường. 
• Hậu quả dẫn đến sẽ là sản xuất hàng hóa dư thừa, bắt buộc doanh nghiệp cần giảm giá để kích cầu tiêu dùng. Hệ lụy là lợi nhuận kinh doanh giảm, các công ty cắt giảm lương, cắt giảm lao động và cuối cùng là suy thoái kinh tế.

Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế đến tăng trưởng GDP của một quốc gia

Chu kỳ kinh tế là những biến động lên xuống của nền kinh tế, do các tác động từ bên trong hay bên ngoài. Giá trị GDP của một quốc giá chịu ảnh hưởng nhiều bởi sự biến động của chu kỳ kinh tế. Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế đến tăng trưởng GDP cụ thể như sau:

• Giai đoạn suy thoái nền kinh tế: Các hoạt động kinh tế như (đầu tư, sản xuất, nhu cầu tiêu dùng, chi tiêu của người dân…) đều giảm. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến GDP của quốc gia, có chiều hướng giảm mạnh.
• Giai đoạn phục hồi của chu kỳ kinh tế: Lúc này, nhu cầu tiêu dùng bắt đầu tăng chậm trở lại. Hoạt động đầu tư, sản xuất, lãi suất cũng tăng trở lại nhưng tốc độ khá chậm. Điều này sẽ thúc đẩy sự gia tăng của giá trị hàng hóa dịch vụ, giúp giá trị GDP tăng nhẹ.
• Giai đoạn hưng thị của chu kỳ kinh tế: Biểu hiện lương tăng, tỷ lệ thất nghiệp giảm, doanh nghiệp tuyển dụng thêm nhiều nhân sự để gia tăng sản xuất. Điều này sẽ tác động đến hoạt động chi tiêu, nhu cầu sử dụng dịch vụ tăng mạnh, kéo theo sự tăng trưởng mạnh của GDP.

Chu kỳ kinh tế từng giai đoạn đều có những biểu hiện và tác động nhất định lên hoạt động sản xuất, nhu cầu tiêu dùng của người dân. Từ đó, GDP của quốc gia cũng tăng trưởng hoặc giảm mạnh theo chu kỳ kinh tế, phản ánh sức khỏe của nền kinh tế đó.

Các giai đoạn của chu kỳ kinh tế 

Chu kỳ kinh tế là sự biến động của GDP theo các giai đoạn biến động khác nhau. Nắm rõ về giai đoạn của chu kỳ kinh tế sẽ giúp phân tích, đánh giá được cơ hội đầu tư, kinh doanh. Cụ thể, các giai đoạn của chu kỳ kinh tế sẽ bao gồm:

• Giai đoạn suy thoái kinh tế (Recession): Đặc điểm của giai đoạn này là thời điểm nền kinh tế bắt đầu có các dấu hiệu đi xuống (Sản lượng hàng hóa suy giảm, tỷ lệ thất nghiệp tăng, mức lương thấp, lãi tín dụng bị thắt chặt…) dẫn đến GDP của nền kinh tế sụt giảm. Lạm phát ở thời kỳ này có sự giảm tốc độ nhưng có độ trễ nhất định.
• Giai đoạn đáy chu kỳ (Trough): Giai đoạn này nền kinh tế đã bị suy thoái ở mức nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân, doanh nghiệp. Nhà nước bắt đầu có các chính sách hỗ trợ tài chính bằng cách bơm nguồn tiền vào nền kinh tế. Các hoạt động hỗ trợ như: Giảm lãi suất, chính sách trợ giá… để làm giảm đà suy thoái kinh tế chung của thị trường. Lạm phát ở giai đoạn đáy có sự tăng nhẹ.
• Giai đoạn phục hồi kinh tế (Recovery): Giai đoạn này nền kinh tế bắt đầu có các dấu hiệu phục hồi (Sản xuất tăng trưởng trở lại, lợi nhuận và doanh thu của các công ty ghi nhận cao trở lại…). Mức GDP liên tục ghi nhận ở mức dương và tăng trưởng vượt bậc so với giai đoạn trước đó. Thời điểm này, lạm phát ở mức vừa phải và có xu hướng giảm.
• Giai đoạn đỉnh của chu kỳ kinh tế (Peak): Giá trị GDP của giai đoạn này ở mức cao nhưng tăng trưởng chậm hơn giai đoạn phục hồi. GDP tăng trưởng chậm hơn do nền kinh tế đã đạt đỉnh. Đây cũng là thời điểm lạm phát bắt đầu tăng nhanh, đồng tiền mất giá. Nền kinh tế lúc này có các dấu hiệu đạt đỉnh và bắt đầu giai đoạn suy thoái, bước sang chu kỳ mới.

Một cuộc suy thoái bắt đầu, khi nền kinh tế trải qua 2 quý liên tiếp với tăng trưởng GDP ở mức âm. Giai đoạn suy thoái của chu kỳ sẽ không được tính nếu quý đầu âm, quý tiếp theo dương và quý thứ ba tiếp tục âm. 

Chu kỳ kinh tế Việt Nam

Tại Việt Nam, khủng hoảng kinh tế được xác định với chu kỳ 10 năm 1 lần. Hiện tượng suy thoái kinh tế ở nước ta rơi vào những năm cuối của thập niên. Tuy nhiên, đây là sự kiện suy thoái kinh tế ngẫu nhiên. Chu kỳ kinh tế Việt Nam bắt đầu bởi sự hưng phấn và tâm lý đám đông, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, giá trị GDP. 

Hai chu kỳ kinh tế Việt Nam được nhắc đến nhiều nhất bắt đầu từ năm 1997 và năm 2008. Đây là hai thời điểm suy thoái kinh tế lớn nhất mà nước ta chịu ảnh hưởng từ thị trường tài chính. Cuộc khủng hoảng này diễn ra tại thời điểm mà nền kinh tế Việt Nam đang còn yếu, không có sức đề kháng với những tác động bên ngoài. 

Chu kỳ kinh tế gần đây nhất có đáy chu kỳ bắt đầu từ năm 2019-2021. Năm 2022 nền kinh tế nước ta đang trong giai đoạn phục hồi, mức GDP tăng trở lại, lạm phát đang được kiểm soát tốt. 

Cách đầu tư chứng khoán theo chu kỳ kinh tế

Dựa trên chu kỳ kinh tế, nhà đầu tư sẽ có nhận định và chiến lược đầu tư chứng khoán phù hợp. Dưới đây là một số kinh nghiệm, thông tin cần thiết để giao dịch chứng khoán theo chu kỳ kinh tế hiệu quả.

Mối quan hệ thị trường chứng khoán và chu kỳ kinh tế

Thị trường chứng khoán phản ánh kỳ vọng tương lai của doanh nghiệp và nền kinh tế. Đồ thị chu kỳ kinh tế và thị trường chứng khoán có tính tương đồng. Tuy nhiên, biểu đồ của chứng khoán thường đi trước biểu đồ chu kỳ kinh tế của một quốc gia. 

Khi nền kinh tế đang trong giai đoạn suy thoái, thị trường chứng khoán đã chạm đáy. Khi nền kinh tế chạm đáy thì thị trường chứng khoán có những dấu hiệu khởi sắc và tăng nhẹ. Giá trị thị trường chứng khoán tăng mạnh nhất, khi nền kinh tế bước vào giai đoạn phục hồi (Recovery). Cuối cùng, khi nền kinh tế tăng trưởng mạnh nhất thì chứng khoán lại suy thoái và đi xuống.

Từ mối quan hệ liên quan mật thiết của thị trường chứng khoán và chu kỳ kinh tế, nhà đầu tư có thể xác định được thời điểm mua vào – bán ra hợp lý nhất. Dự đoán được sự tăng giá của các mã cổ phiếu, từ đó đưa ra lựa chọn đầu tư phù hợp.

Lựa chọn lĩnh vực và mã chứng khoán đầu tư theo chu kỳ kinh tế

Dựa trên chu kỳ kinh tế, với những chính sách kiểm soát hỗ trợ của nhà nước, một số ngành sẽ có sự tăng trưởng nổi bật. Nhà đầu tư cần phân tích đặc điểm của từng ngành theo chu kỳ kinh tế để lựa chọn giải pháp phù hợp.

• Giai đoạn đáy chu kỳ kinh tế, các nhóm ngành như: Tài chính, ngân hàng, vận chuyển logistic… thường sẽ được nhà nước bơm dòng tiền vào để phục hồi. Nhu cầu kinh tế phục hồi sẽ thúc đầy tăng trưởng cho lĩnh vực logistic. Do vậy, lựa chọn các mã bluechip của lĩnh vực: Chứng khoán, ngân hàng, vận chuyển logistics sẽ có lợi cho nhà đầu tư.
• Giai đoạn phục hồi: Các nhóm ngành như công nghiệp, công nghệ, xây dựng, cung cấp vật liệu… sẽ là lựa chọn lý tưởng để đầu tư. Bởi thời điểm này, các nhóm ngành này bắt đầu có các dấu hiệu tăng trưởng trở lại, bứt phá mang lại cơ hội sinh lời hấp dẫn.
• Giai đoạn đỉnh: Các nhóm ngành như tiêu dùng, trang sức, kim loại, năng lượng, y tế, du lịch… sẽ có tốc độ tăng trưởng mạnh, phát triển do nhu cầu của người dân tăng mạnh. 
• Giai đoạn suy thoái kinh tế: Phần lớn các lĩnh vực đều không có lợi cho việc đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên, vẫn có một số nhóm ngành hưởng lợi từ sự suy thoái kinh tế, có thể kể đến như: Bất động sản, ngân hàng… Nhà đầu tư có thể phân tích để lựa chọn mã chứng khoán đầu tư phù hợp.

Thị trường có những sự kiện biến động theo chu kỳ, nhà đầu tư cần nắm rõ, tìm hiểu các đặc điểm để có lựa chọn giao dịch chứng khoán phù hợp nhất. Hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ hữu ích cho bạn đọc hiểu: khái niệm, các giai đoạn và mối liên hệ của chu kỳ kinh tế với đầu tư chứng khoán, để từ đó có lựa chọn đầu tư chính xác nhất.