Dịch vụ lưu ký chứng khoán là gì? Những thông tin cần biết

Cổ phiếu hay trái phiếu muốn được giao dịch trên sàn đều phải đăng ký lưu ký tại trung tâm lưu ký hoặc thành viên lưu ký. Để hiểu rõ hơn về dịch vụ lưu ký chứng khoán, Finhay sẽ trình bày chi tiết những nội dung về khái niệm, đặc điểm, cách thực hiện và các vấn đề liên quan trong bài viết sau đây.

Dịch vụ lưu ký chứng khoán là gì?

Dịch vụ lưu ký chứng khoán là dịch vụ quan trọng mà trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) và thành viên lưu ký cung cấp cho khách hàng nhằm mục đích chuyển giao, ký gửi bảo quản và ghi nhận sở hữu chứng khoán vào hệ thống tài khoản lưu ký được quản lý tại VSD. Mục đích của dịch vụ này là đảm bảo bảo quyền và lợi ích đối với chứng khoán của chủ sở hữu.

Để có thể phát hành chứng khoán ra công chúng các công ty phát hành sẽ đăng ký niêm yết trên sàn giao dịch và lưu ký chứng khoán. Nhà đầu tư giao dịch chứng khoán khi mua/ bán thành công cũng cần đăng ký lưu ký để chứng minh quyền sở hữu hợp pháp.

Việc cung cấp dịch vụ này tuân thủ theo quy định của Luật chứng khoán và theo nguyên tắc khách hàng lưu ký tại thành viên lưu ký, rồi thành viên lưu ký tái lưu ký tại trung tâm lưu ký – VSD. Như vậy bạn không cần phải đến trực tiếp VSD mà có thể đăng ký tại chính nơi khách hàng mở tài khoản giao dịch chứng khoán.

Các dịch vụ lưu ký chứng khoán qua trung gian

Hiện nay, Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam cung cấp các dịch vụ lưu ký như sau:

• Rút chứng khoán;
• Ký gửi chứng khoán;
• Chuyển tiền chứng khoán không thông qua giao dịch;
• Giải tỏa và phong tỏa chứng khoán.

Mỗi dịch vụ có những quy định khác nhau trong công tác quản lý thực hiện.

Ký gửi chứng khoán

VSD thực hiện lưu ký chứng khoán với cơ sở tổ chức phát hành ủy quyền thực hiện xác nhận thông tin sở hữu chứng khoán của nhà đầu tư để lưu ký. Theo đó:

• Khách hàng ký gửi chứng khoán vào VSD thông qua thành viên lưu ký chọn mở tài khoản.
• Thành viên lưu ký có trách nhiệm hoàn tất thủ tục nhận chứng khoán ký gửi của khách hàng, tái ký gửi vào tài khoản tại VSD, tối đa một ngày làm việc kể từ khi nhận được hồ sơ hợp lệ khách hàng đã gửi.

Quy trình và thủ tục ký gửi chứng khoán tại VSD như sau:

Trường hợp thứ nhất: Việc ký gửi xác nhận sở hữu bằng sổ hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán.

• Hồ sơ gồm: Phiếu gửi chứng khoán giao dịch của khách hàng theo mẫu 08A/LK hoặc 08B/LK tại Quy chế hoạt động lưu ký chứng khoán của VSD, nếu thành viên lưu ký tái lưu ký chứng khoán của nhà đầu tư có tài khoản tại thành viên, kèm theo đó là văn bản ủy quyền thực hiện lưu ký nếu có; Sổ hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán đảm bảo còn nguyên vẹn, rõ ràng, có dấu đóng của tổ chức phát hành hoặc cơ quan được ủy quyền; Danh sách người sở hữu chứng khoán đề nghị lưu ký do thành viên lưu ký lập ra. 
• Nếu thông tin về ngày cấp giữa đại diện phía nhà đầu tư đăng ký tại thành viên lưu ký hoặc phía tổ chức phát hành đăng ký tại VSD có sai sót: Thành viên lưu ký phải gửi kèm bộ hồ sơ ký gửi cùng bản sao toàn bộ giấy tờ thể hiện thông tin nhận diện để xác nhận lại.

Trường hợp thứ hai: Ký gửi chứng khoán theo yêu cầu của tổ chức phát hành.

• Bên VSD sẽ thực hiện ký gửi chứng khoán khi có yêu cầu từ phía tổ chức phát hành, đứng ra làm đại diện cho các cổ đông đề nghị lưu ký khi thực hiện đăng ký chứng khoán lần đầu hoặc bổ sung theo nhu cầu của cổ đông.
• Tổ chức phát hành thông báo trên phương tiện truyền thông đại chúng, niêm yết ở trụ sở và gửi thư cho nhà đầu tư việc đăng ký lưu ký tại VSD trong vòng 15 ngày làm việc trước thời gian gửi hồ sơ lưu ký.
• Những nhà đầu tư có nhu cầu ký gửi sẽ gửi giấy thông báo tài khoản lưu ký và giấy ủy quyền làm thủ tục ký gửi cho tổ chức phát hành, kèm theo sổ hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán.
• Tổ chức phát hành sau khi nhận được hồ sơ sẽ lập danh sách tổng hợp các tài khoản lưu ký của nhà đầu tư và gửi tới từng thành viên lưu ký liên quan xác nhận.
• Hồ sơ gồm: Văn bản của tổ chức phát hành đề nghị VSD thực hiện ký gửi chứng khoán, cùng với cam kết đã thu hồi số hoặc giấy chứng nhận sở hữu; Danh sách tổng hợp tài khoản lưu ký của nhà đầu tư được thành viên lưu ký xác nhận; Danh sách người sở hữu đề nghị lưu ký chứng khoán theo mẫu quy định trong quy chế tại VSD.

Đối với việc ký gửi các công cụ nợ:

• Nhà đầu tư tham gia phát hành riêng lẻ, đấu thầu, bảo lãnh phát hành công cụ nợ cần đăng ký tài khoản lưu ký công cụ nợ với đơn vị tổ chức đấu thầu, bảo lãnh phát hành. Tổ chức này có trách nhiệm ghi nhận toàn bộ tài khoản lưu ký của nhà đầu tư để nộp lại VSD trong hồ sơ đăng ký.
• Nếu nhà đầu tư là công ty bảo hiểm có 100% vốn nước ngoài phải xác nhận với đơn vị tổ chức phát hành công cụ nợ, nguồn vốn sử dụng đấu thầu là nguồn phí bảo hiểm hay vốn chủ sở hữu.
• Khi các công cụ nợ được chấp nhận đăng ký tại VSD, trung tâm sẽ tự động hạch toán công cụ nợ vào tài khoản của thành viên lưu ký và gửi thông báo cho thành viên khi nhà đầu tư đã thanh toán đủ tiền.

Thời gian xử lý hồ sơ là một ngày làm việc với trường hợp thứ nhất và hai ngày với trường hợp hai. Đối với công cụ nợ, hạch toán chứng khoán vào ngày bắt đầu có hiệu lực lưu ký chứng khoán, theo thông báo mà VSD gửi cho thành viên lưu ký.

• Hiệu lực lưu ký là ngày ghi trên xác nhận gửi chứng khoán lưu ký hoặc ngày VSD xác nhận thực hiện lưu ký. Từ ngày này trở đi, sổ hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán của nhà đầu tư mất hiệu lực lưu hành.
• Nếu hồ sơ không được thông qua, bị từ chối ký gửi chứng khoán, thành viên lưu ký có trách nhiệm thông báo cho nhà đầu tư kịp thời. 

Xem thêm:

Nợ phí lưu ký là gì? Cách xác định phí lưu ký chứng khoán cho người mới

Rút chứng khoán

Rút chứng khoán dựa trên yêu cầu của người sở hữu chứng khoán: Người sở hữu chỉ được yêu cầu rút trong phạm vi số lượng chứng khoán sở hữu trên tài khoản lưu ký trừ đi số đang bị phong tỏa hoặc tạm giữ. Hồ sơ rút gồm:

• Giấy đề nghị rút chứng khoán nếu nhà đầu tư mở tài khoản tại thành viên lưu ký, văn bản ủy quyền nếu có.
• Danh sách người sở hữu đề nghị rút chứng khoán do thành viên lưu ký lập.

Trong thời gian một ngày làm việc, kể từ thời điểm nhận đầy đủ hồ sơ hợp lệ, VSD sẽ:

• Xác nhận thông tin người sở hữu rút chứng khoán bằng văn bản, sau đó gửi văn bản cho tổ chức phát hành, nhà đầu tư và thành viên lưu ký liên quan. 
• Xác nhận rút chứng khoán lưu ký và hạch toán rút chứng khoán trên tài khoản lưu ký của thành viên lưu ký; Ghi nhận thông tin sở hữu chứng khoán của nhà đầu tư đề nghị rút lưu ký và danh sách người sở hữu chứng khoán chưa lưu ký.

Thành viên lưu ký phải chuyển bản xác nhận thông tin này cho nhà đầu tư trong vòng một ngày làm việc, kể từ khi nhận từ VSD, hỗ trợ nhà đầu tư nhận lại sổ hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán của tổ chức phát hành cấp. Thành viên thực hiện hạch toán rút chứng khoán lưu ký trên tài khoản của nhà đầu tư.

Trong trường hợp rút chứng khoán do hủy đăng ký thì việc rút chỉ được thực hiện khi tổ chức phát hành hoàn tất toàn bộ thủ tục hủy đăng ký chứng khoán tại VSD. Nếu tài khoản lưu ký của thành viên có số lượng chứng khoán bị tạm giữ và phong tỏa thì không thể rút số chứng khoán này.

Chuyển khoản chứng khoán không thông qua giao dịch

VSD sẽ thực hiện chuyển khoản chứng khoán lưu ký không thông qua giao dịch tập trung tại sở giao dịch trong trường hợp sau đây:

Chuyển khoản do giao dịch lô lẻ: 

• Công ty chứng khoán thực hiện mua lại cổ phiếu của chủ sở hữu với lô lẻ, gửi hồ sơ cho VSD gồm: Yêu cầu chuyển khoản chứng khoán; Hợp đồng hoặc phiếu lệnh mua bán chứng khoán lô lẻ giữa công ty và khách hàng; Bảng kê chứng khoán giao dịch lô lẻ; Cam kết của thành viên về việc khách hàng đồng ý thỏa thuận giao dịch chứng khoán lô lẻ trực tuyến (nếu là giao dịch trực tuyến).
• VSD nhận được hồ sơ hợp lệ, đầy đủ và xử lý trong một ngày làm việc.

Chuyển khoản chứng khoán khi khách hàng yêu cầu:

• Khách hàng muốn chuyển sang tài khoản của một thành viên lưu ký khác, đóng tài khoản lưu ký cũ sẽ phải chuyển toàn bộ chứng khoán đang sở hữu và các quyền phát sinh sang tài khoản mới.
• Khách hàng muốn chuyển toàn bộ số lượng một hoặc nhiều mã chứng khoán sang một tài khoản tại thành viên lưu ký khác nhưng vẫn giữ tài khoản cũ.
• Hồ sơ gồm có: Yêu cầu chuyển khoản chứng khoán của thành viên lưu ký; Giấy đề nghị tất toán tài khoản lưu ký hoặc chuyển khoản toàn bộ/ một phần  chứng khoán của khách hàng (tùy trường hợp).
• Thành viên lưu ký bên nhận chuyển khoản và nhà đầu tư cần lập các báo cáo về sự thay đổi số liệu, phối hợp với thành viên lưu ký bên chuyển khoản để hoàn tất hồ sơ. 
• Bên chuyển khoản phải kiểm soát chặt chẽ, chịu trách nhiệm kê khai số lượng chứng khoán, mã chứng khoán, loại chứng khoán được chuyển nhượng tự do hay có điều kiện,… 

Đối với giấy tờ có giá: Trung tâm lưu ký chứng khoán sẽ chuyển khoản chứng khoán từ tài khoản của khách hàng hoặc tài khoản của chính thành viên lưu ký mở tại thành viên lưu ký/ tại VSD sang tài khoản của khách hàng/ thành viên lưu ký mở tại ngân hàng nhà nước.

Việc chuyển khoản các giấy tờ có giá giữa VSD và Sở giao dịch ngân hàng nước nước thực hiện dưới dạng chứng từ điện tử với thời gian xử lý tối đa một ngày làm việc.

Một số trường hợp khác như chuyển khoản theo chỉ định để xử lý thu hồi giấy chứng nhận của thành viên lưu ký, chuyển khoản trong trường hợp tổ chức mở tài khoản trực tiếp kết thúc hợp đồng cung cấp dịch vụ với VSD, chuyển khoản cho công ty bảo hiểm vốn 100% nước ngoài,… được quy định trong điều 24 quy chế của VSD về hoạt động lưu ký.

Phong tỏa, giải tỏa chứng khoán

Trung tâm lưu ký chứng khoán chỉ thực hiện phong tỏa hoặc giải tỏa chứng khoán khi nhận được yêu cầu bằng văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo luật pháp hiện hành. Thời gian xử lý trong một ngày làm việc kể từ khi nhận được yêu cầu.

• Trong ngày thực hiện giải tỏa, phong tỏa chứng khoán, VSD sẽ gửi Fax văn bản thông báo cho thành viên lưu ký và tổ chức mở tài khoản trực tiếp thực hiện hạch toán tương ứng.
• Thành viên lưu ký chịu trách nhiệm thông báo cho khách hàng có liên quan biết trong thời gian sớm nhất.

Trong trường hợp văn bản yêu cầu phong tỏa/ giải tỏa gửi trực tiếp cho thành viên lưu ký: Thành viên thực hiện phong tỏa/ giải tỏa trên tài khoản lưu ký mà khách hàng mở tại thành viên lưu ký, đồng thời gửi thông báo và bản sao văn bản yêu cầu đến VSD để hạch toán tương ứng.

Những trường hợp phong tỏa/ giải tỏa theo quy định cụ thể như sau:

• Phong tỏa chứng khoán cơ cấu dùng góp vốn lập quỹ ETF.
• Phong tỏa công cụ nợ dùng trong hoạt động mua lại, hoán đổi.
• Phong tỏa, giải tỏa chứng khoán là tài sản đảm bảo khoản vay của nhà đầu tư, thành viên lưu ký,…

Lưu ý: việc hạch toán phong tỏa chỉ thực hiện với các chứng khoán thuộc loại tự do chuyển nhượng đã đăng ký tái lưu ký tại VSD. 

• Hồ sơ đề nghị phong tỏa/ giải tỏa gồm có: Yêu cầu chuyển khoản phong tỏa/ giải tỏa; Giấy đề nghị phong tỏa/ giải tỏa của cơ quan có thẩm quyền; Bảng kê chứng khoán đề nghị phong tỏa/ giải tỏa có xác nhận của tổ chức tín dụng.

Địa chỉ thực hiện dịch vụ lưu ký chứng khoán uy tín tại Việt Nam

Khách hàng đến trực tiếp các thành viên lưu ký trên thị trường, tiêu biểu như:

• Vietcombank Securities
• BSC: Công ty CPCK Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
• Bảo Việt Securitie s

Ngoài ra, những công ty chứng khoán khác vẫn là lựa chọn an toàn, uy tín cho nhà đầu tư cá nhân hay tổ chức có thể sử dụng dịch vụ lưu ký chất lượng. Bạn cũng có thể liên hệ trực tiếp trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam để được tư vấn đầy đủ nhất.

Trên đây là toàn bộ thông tin chi tiết về dịch vụ lưu ký chứng khoán Finhay muốn truyền tải cho bạn đọc. Trước khi tham gia vào một thị trường chứng khoán, tìm hiểu kỹ về các thông tin liên quan giúp nhà đầu tư có cái nhìn rộng hơn, tự tin khi đưa ra quyết định của mình.