Smart Contract là gì? Tìm hiểu ưu và nhược điểm của hợp đồng thông minh

Đã tham gia vào thị trường đầu tư chắc hẳn ai cũng đã nghe về thuật ngữ Smart Contract. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ và sử dụng hiệu quả loại hợp đồng này trong quá trình tìm kiếm lợi nhuận. Cùng Finhay đi vào tìm hiểu chi tiết về Smart Contract và các vấn đề quan trọng khác trong nội dung dưới đây.

Smart Contract là gì?

Smart Contract (Hợp đồng thông minh) là một chương trình máy tính hay một giao thức giao dịch với mục đích tự động thực hiện, kiểm soát và ghi lại các sự kiện, hành động liên quan về mặt pháp lý dựa theo những điều khoản của hợp đồng hoặc thỏa thuận.

Hiểu một cách đơn giản, với các điều kiện xác định trước, một chương trình lưu trữ được chạy trên blockchain mà thông qua đó, người tham gia vào chương trình này chắc chắn về kết quả ngay lập tức mà không chịu tác động bởi các bên trung gian. Smart Contract còn có thể tự động hóa quy trình, kích thích hành động tiếp theo nếu đáp ứng được các điều kiện.

Lịch sử ra đời của hợp đồng thông minh

Thuật ngữ “Hợp đồng thông minh” xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1993 bởi nhà khoa học máy tính người Mỹ Nick Szabo. Ông cũng là người đã phát minh ra đồng tiền ảo tên “Bitgold” năm 1998 (10 năm trước khi Bitcoin xuất hiện).

Theo ông, hợp đồng thông minh là giao thức giao dịch được máy tính thực hiện dựa theo các điều khoản của hợp đồng. Ông đề xuất thực hiện hợp đồng cho tài sản tổng hợp như kết hợp trái phiếu và các công cụ phái sinh (quyền chọn và hợp đồng tương lai).

Smart Contract được sử dụng để chỉ một tập hợp những lời hứa (các điều khoản) chỉ định ở dạng kỹ thuật số, cho đến năm 1998, nó sử dụng để mô tả các đối tượng trong lớp dịch vụ quản lý quyền của hệ thống Stanford Infobus – thuộc dự án thư viện kỹ thuật số Stanford.

Vậy từ khi xuất hiện cho đến nay, Hợp đồng thông minh được viết bằng ngôn ngữ gì? Có rất nhiều ngôn ngữ được sử dụng để viết Smart Contract như Solidity, Golang, JavaScript, SQL , C++, Java, …

Yếu tố cần có để tạo nên hợp đồng thông minh

Có 4 yếu tố quan trọng để hình thành một hợp đồng thông minh:

• Chủ thể hợp đồng: Các bên tham gia thực hiện giao kết hợp đồng, trong đó có những bên được cấp quyền truy cập, theo dõi tình hình xử lý và nội dung hợp đồng.
• Điều khoản hợp đồng: Các điều khoản quy định ở dạng chuỗi, được lập trình đặc biệt mà các bên tham gia phải đồng ý với các điều này.
• Chữ ký số: Các bên tham gia hợp đồng thông minh đồng thuận triển khai thỏa thuận về chữ ký số và phải thực hiện thao tác thông qua chữ ký số.
• Nền tảng phân quyền: Bước vào giai đoạn hoàn tất, hợp đồng thông minh cần được tải lên Blockchain. Chuỗi Blockchain tiếp tục phân phối dữ liệu về các node và lưu lại, không thể điều chỉnh.

Tình trạng pháp lý và vấn đề bảo mật

Về tình trạng pháp lý, nhiều học giả pháp lý cho rằng Smart Contract không phải là thỏa thuận pháp lý, không nhất thiết tạo thành thỏa thuận ràng buộc hợp lệ theo quy định của luật. Hợp đồng thông minh là phương tiện mà dựa vào nó, người tham gia sẽ thực hiện các nghĩa vụ bắt nguồn từ các thỏa thuận cụ thể.

Một số hợp đồng thông minh hoạt động như phương tiện công nghệ nhằm mục đích tự động hóa nghĩa vụ thanh toán, chuyển các mã thông báo hoặc tiền điện tử.

• Theo viện Tiêu Chuẩn và Công Nghệ Quốc Gia Hoa Kỳ mô tả: hợp đồng thông minh là bộ sưu tập các mã và dữ liệu được triển khai bằng cách sử dụng giao dịch ký bằng mật mã trên Blockchain. Hợp đồng thông minh có thể coi là thủ tục lưu trữ bảo mật để thực thi chuyển giao giá trị giữa các bên một cách nghiêm ngặt, không thể bị thao túng.
• Năm 2019, Belarus là quốc gia đầu tiên hợp pháp hóa hợp đồng thông minh. Năm 2020, Hạ viện của Iowa thông qua dự luật công nhận hợp pháp các liên hệ thông minh trong tiểu bang. 
• Năm 2021, lực lượng đặc nhiệm về quyền tài phán của Anh xuất bản quy tắc giải quyết tranh chấp kỹ thuật số, giúp giải quyết nhanh tranh chấp pháp lý về blockchain và tiền điện tử ở Anh.

Về vấn đề bảo mật, hợp đồng thông minh sẽ lưu trữ dữ liệu trên một chuỗi khối hoặc sổ cái phân tán, được kiểm soát và kiểm tra bởi nền tảng hoạt động chứ không phải bất kỳ chương trình máy chủ nào tùy ý kết nối.

Smart Contract hoạt động như thế nào?

Smart Contract hoạt động dựa theo câu lệnh đơn giản “if/ when … then …” và chúng được viết thành mã trên blockchain. Một mạng máy tính sẽ thực hiện các hành động khi đáp ứng được điều kiện xác minh. Các hành động có thể là: chi trả tiền cho bên thích hợp, đăng ký phương tiện, xuất vé, gửi thông báo… Cuối cùng cập nhật dữ liệu giao dịch hoàn tất.

Chỉ những bên được cấp quyền mới có thể xem kết quả, không thể tự ý thay đổi giao dịch. Nếu như vậy, họ phải thiết lập những điều khoản về cách thực hiện giao dịch, quy tắc giao dịch, dự đoán tất cả những trường hợp ngoại lệ có thể xảy ra và phương thức giải quyết tranh chấp. Từ đó mới thỏa mãn được người tham gia, giúp việc ký hợp đồng hiệu quả hơn.

Dựa vào những điều trên, nhà phát triển sẽ lập trình ra các hợp đồng thông minh để doanh nghiệp, cá nhân sử dụng theo nhu cầu cụ thể.

Ưu điểm và nhược điểm của hợp đồng thông minh

Ưu điểm

• Hợp đồng thông minh giúp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí so với sử dụng hợp đồng truyền thống trong một số trường hợp. 
• Bảo mật cao đảm bảo an toàn gần như tuyệt đối cho dữ liệu. 
• Smart Contract là bộ mã có thể lập trình nên nhà phát triển dễ dàng tùy chỉnh, thiết kế thành nhiều hợp đồng để phù hợp với loại dịch vụ, sản phẩm đa dạng.
• Bên cạnh đó, Smart Contract là các chương trình phi tập trung, không chịu sự can thiệp từ bên thứ ba. Điều này giúp tăng tính minh bạch, tiết kiệm chi phí hoạt động và tăng hiệu quả vận hành.

Nhược điểm

Bởi vì được lưu trữ trên sổ cái, dữ liệu trong hợp đồng gần như không thể thay đổi. Đây là ưu điểm nhưng đồng thời cũng là nhược điểm nếu các bên tham gia đều đồng thuận thay đổi một số điều khoản trong hợp đồng. 

Vì hệ thống bảo mật cao, không bị tác động bởi trung gian nên tính an toàn dữ liệu đảm bảo, khó bị hacker tấn công nhưng đồng nghĩa việc sửa chữa cũng sẽ khó khăn.

Lợi ích của Smart Contract

Các lợi ích nổi trội của hợp đồng thông minh có thể kể tới như:

• Đầu tiên là về tốc độ và hiệu quả xử lý: Khi đáp ứng một điều kiện, hợp đồng ngay lập tức thực hiện. Vì đây là dạng hợp đồng kỹ thuật số hoàn toàn tự động, thời gian xử lý các vấn đề hay lỗi thường nhanh gọn hơn so với hợp đồng truyền thống.
• Tính minh bạch và tin cậy cao: Việc giao kết hợp đồng không bị tác động bởi trung gian/bên thứ ba. Đồng thời những bản ghi mã hóa giao dịch sẽ được chia sẻ với người tham gia nên ai cũng nắm rõ thông tin, không cần đặt câu hỏi liệu thông tin có sự khác nhau giữa từng người cũng như ảnh hưởng tới lợi ích cá nhân hay không.
• Bảo mật cao: Dữ liệu/các bản ghi giao dịch trong chuỗi khối được mã hóa để không bị hack.
• Tiết kiệm chi phí xử lý, chi phí trung gian, thời gian so với thực hiện phương thức truyền thống.

Các ứng dụng của Smart Contract

Smart Contract được ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống hiện nay. Đặc biệt là đối với lĩnh vực tiền điện tử, hợp đồng thông minh đang thể hiện những ưu việt, có nhiều ứng dụng quan trọng với sự phát triển của đồng tiền số:

• Bitcoin là đồng tiền điện tử đầu tiên đặt nền tảng cơ bản cho việc thiết lập hợp đồng thông minh trên Blockchain. Tuy nhiên nó vẫn còn khá sơ khai, cho đến khi Ethereum phát triển Smart Contract trở thành nghiệp vụ nền tảng chạy trên Ethereum giúp các ứng dụng chạy chính xác, không gặp lỗi gián đoạn, giả mạo cũng như bị can thiệp bởi bên thứ ba.
• Hợp đồng thông minh loại bỏ các bên giao dịch trung gian ra khỏi hợp đồng khi giao dịch tiền điện tử giúp khắc phục những bất cập về vấn đề bảo mật, pháp lý, gian lận, kiểm duyệt, … tiết kiệm thời gian và nhân lực so với thực hiện giao dịch thông qua trung gian.
• Mạng lưới các Smart Contract cùng với công nghệ blockchain với đặc tính phi tập trung/phân quyền giúp vận hành hệ thống trao đổi tiền mã hóa hiệu quả.

Bên cạnh đó, người ta còn ứng dụng hợp đồng thông minh vào các hoạt động của các tổ chức khác như: Bảo vệ hiệu quả thuốc Sonoko và IBM, tăng cường mối quan hệ giữa nhà bán lẻ và nhà cung cấp của Home Depot, WE.Trade tổ chức các hoạt động thương mại quốc tế hiệu quả hơn, …

So sánh hợp đồng thông minh và hợp đồng truyền thống

Hợp đồng thông minh có nhiều điểm khác biệt so với hợp đồng truyền thống:

• Hợp đồng thông minh được giao kết bằng phương tiện điện tử và sẽ có chữ ký điện tử. Trong khi hợp đồng truyền thống giao kết bằng phương tiện “giấy tờ”, “vật chất” và ký tay sau khi các bên gặp và trao đổi với nhau.
• Hợp đồng thông minh tạo ra bởi hệ thống máy tính ngôn ngữ lập trình, các điều khoản quy định được đưa ra và không chịu sự can thiệp bởi của con người. Điều này giúp thực thi hợp đồng một cách công minh và chính xác. Trong khi hợp đồng truyền thống lại tạo bởi các chuyên gia pháp lý, họ dựa vào các tài liệu, văn bản quy định và cần bên thứ ba giúp thực thi. Điều này mất nhiều thời gian và chi phí, nhất là trong trường hợp xảy ra sự cố phải chỉnh sửa lại hợp đồng.
• So với hợp đồng truyền thống, việc lưu trữ hợp đồng thông minh dễ dàng hơn. Thay vì lưu trữ hợp đồng giấy như thông thường, hợp đồng thông minh sẽ được lưu trữ trực tiếp trên các nền tảng số, không lo thất lạc, hư hỏng.   

Với những thông tin trên, Finhay tin rằng bạn đọc đã hiểu rõ hơn về Smart Contract cũng như ý nghĩa của nó. Hợp đồng thông minh có vai trò quan trọng với sự phát triển của các sàn giao dịch tiền điện tử. Hiểu rõ về loại hợp đồng này sẽ giúp bạn vận dụng vào quá trình đầu tư của mình để khai thác tối đa, tìm kiếm lợi nhuận hiệu quả nhất.