Thị trường trái phiếu là gì? Đặc điểm và phân loại thị trường trái phiếu

Trái phiếu được nhiều người biết đến là một kênh đầu tư tiềm năng. Tuy nhiên, thực tế, có rất nhiều loại trái phiếu khác nhau khiến bạn phân vân không biết nên lựa chọn loại nào? Trong bài viết này, Finhay sẽ cùng bạn tìm hiểu về thị trường trái phiếu và các loại trái phiếu phổ biến nhất trên thị trường.

Thị trường trái phiếu là gì?

Thị trường trái phiếu là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi mua bán trái phiếu giữa các nhà đầu tư, tổ chức phát hành hoặc trung gian môi giới.

Đây là nơi các tổ chức phát hành công cụ nợ – trái phiếu – để thực hiện việc huy động vốn cho hoạt động của mình. Người nắm giữ trái phiếu được gọi là trái chủ, bên phát hành có trách nhiệm trả lãi cho trái chủ cùng với toàn bộ số vốn vào thời điểm đáo hạn.

Thị trường trái phiếu được chia thành rất nhiều loại phù hợp với từng đặc điểm và chức năng của nó. Tùy theo nhu cầu của nhà đầu tư mà có thể chọn và sở hữu loại trái phiếu phù hợp với mục tiêu đầu tư.

Thế nào là thị trường trái phiếu

Đặc điểm của sản phẩm trong thị trường trái phiếu

Như đã nói ở trên, trái phiếu xác định nghĩa vụ nợ của tổ chức phát hành với người nắm giữ trái phiếu. Sau đây là một số đặc điểm của các sản phẩm trong thị trường này.

Đặc điểm của trái phiếu

• Trái phiếu có kỳ hạn: Mỗi trái phiếu phát hành đều quy định kỳ hạn cụ thể. Trái phiếu có thể là ngắn hạn (1-5 năm), trung hạn (5-12 năm) và dài hạn (12-30 năm). Việc thanh toán lãi sẽ khác nhau tùy loại trái phiếu có thể chia thành 3 tháng, 6 tháng hoặc 12 tháng. Tại thời điểm đáo hạn, công ty phát hành sẽ hoàn trả toàn bộ số tiền mà nhà đầu tư đã bỏ ra để sở hữu trái phiếu, kèm theo đó là khoản tiền lãi tính theo lãi suất xác định.
• Trái phiếu có mệnh giá niêm yết là 100.000 VNĐ và bội số của 100.000 VNĐ nếu phát hành tại thị trường Việt Nam. Giá trái phiếu tỷ lệ nghịch với lãi sự thay đổi lãi suất trên thị trường. Trái chủ nhận được lợi tức cố định đối với các trái phiếu đã quy định trước mức lãi suất áp dụng trên trái phiếu. 
• Trái chủ được ưu tiên thanh toán tài sản thanh lý nếu tổ chức phát hành bị phá sản. Tuy nhiên trái chủ không có quyền biểu quyết, tác động đến quyết định của công ty.

Phân loại trái phiếu

Có nhiều cách phân loại trái phiếu hiện nay:

• Dựa theo người phát hành: Có trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu ngân hàng và các tổ chức tài chính.
• Dựa theo hình thức trái phiếu: Trái phiếu vô danh, trái phiếu ghi danh.
• Dựa theo tính chất trái phiếu: Trái phiếu có thể chuyển đổi, trái phiếu có thể mua lại và trái phiếu được phép chuyển đổi thành cổ phiếu.
• Dựa theo lợi tức: Trái phiếu có lãi suất cố định, trái phiếu có lãi suất bằng không và trái phiếu có lãi suất thả nổi.
• Dựa theo độ đảm bảo thanh toán: Trái phiếu đảm bảo và trái phiếu không có đảm bảo.

Tùy theo mỗi cách phân loại mà trái phiếu sẽ có những đặc điểm khác nhau, quyền lợi đối với trái chủ cũng không giống nhau. Khi thực hiện phân loại như thế này, nhà đầu tư sẽ hình dung cụ thể hơn về trái phiếu cũng như nắm được những tính chất quan trọng, để trong quá trình đầu tư trái phiếu có thể khai thác tối đa lợi ích của nó. 

Các loại thị trường trái phiếu hiện nay

Hiện nay, có 5 loại thị trường trái phiếu phổ biến mà bạn cần quan tâm:

Thị trường trái phiếu chính phủ

Thị trường trái phiếu chính phủ chính là thị trường then chốt trên thị trường trái phiếu. Nó là nơi huy động nguồn vốn để bù đắp những thâm hụt trong ngân sách nhà nước. Đây cũng được xem là thị trường chuẩn cho thị trường tài chính.

Tìm hiểu về thị trường trái phiếu chính phủ

Các trái phiếu trong thị trường này được phát hành với mục đích chính là huy động vốn cho ngân sách nhà nước, bên cạnh đó nó còn là nơi chính phủ thực hiện biện pháp quản lý lượng tiền trên thị trường, chống lại tình hình lạm phát nếu xảy ra.

Đại diện phát hành chính là Bộ tài chính. Sau khi quyết định, Kho bạc Nhà nước sẽ công bố kế hoạch phát hành trái phiếu chính phủ ra công chúng. Các thông tin gồm có: Khối lượng phát hành dự kiến, kỳ hạn, lãi suất,… Những thông tin này sẽ giúp nhà đầu tư chủ động nguồn vốn để tham gia vào các đợt phát hành.

Trái phiếu chính phủ được phát hành theo phương thức đấu thầu, bảo lãnh hoặc bán lẻ. Hiện nay các chứng khoán sẽ được đăng ký, lưu ký và niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán Hà Nội và phát hành theo hình thức đấu thầu là chủ yếu. Đối với những người tham gia và mua trái phiếu chính phủ trong thị trường này, Bộ tài chính hằng năm sẽ tiến hành kiểm tra về tình hình tài chính của doanh nghiệp, các hoạt động tham gia vào thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.

>> Trái phiếu kho bạc là gì? Những lưu ý cần nắm vững khi đầu tư trái phiếu kho bạc

Thị trường trái phiếu chính phủ bảo lãnh

Thị trường trái phiếu chính phủ bảo lãnh là thị trường dành riêng cho các đối tượng thuộc diện được bảo lãnh theo quy định của chính phủ. Các đối tượng đó có thể là doanh nghiệp, ngân hàng chính sách và các tổ chức tài chính, tổ chức tín dụng,… Theo đó, việc phát hành trái phiếu sẽ huy động vốn để thực hiện các chương trình tín dụng theo mục tiêu của nhà nước..

Trái phiếu chính phủ bảo lãnh được phát hành theo phương thức đấu thầu, bảo lãnh, đại lý hoặc bán lẻ. 

Thị trường trái phiếu chính quyền địa phương

Đây là thị trường sẽ phát hành trái phiếu để huy động vốn tại địa phương dùng cho các phương án đầu tư, chương trình, dự án thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương. 

Trái phiếu chính quyền địa phương trước khi phát hành sẽ được đăng ký và niêm yết tại sở giao dịch. Sau đó mới tiến hành công bố ra thị trường theo hình thức đấu thầu, đại lý phát hành hoặc bảo lãnh.

Thị trường trái phiếu chính quyền địa phương

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp là nơi huy động vốn cho doanh nghiệp dùng trong mục đích kinh doanh, mở rộng quy mô và phát triển đầu tư. Theo đó, thị trường này có thể được chia thành thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.

• Thị trường sơ cấp: Giao dịch với các chứng khoán mới phát hành, tạo vốn quan trọng cho tổ chức phát hành. Là nơi tập hợp các nguồn vốn trong thị trường và nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế.
• Thị trường thứ cấp: Nơi xảy ra các giao dịch trao đổi mua bán những chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Không tạo vốn cho tổ chức phát hành và thực hiện các giao dịch giữa các nhà đầu tư với nhau. Bạn có thể chuyển nhượng quyền sở hữu trái phiếu cho người khác tại thị trường này.

Trái phiếu doanh nghiệp được phát hành riêng lẻ để huy động vốn đầu tư cho các chương trình, dự án hoặc nhằm tăng quy mô vốn hoạt động của doanh nghiệp. Đôi khi, nó còn giúp tái tạo cơ cấu nợ của tổ chức phát hành.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành thông qua ba phương thức là : Đấu thầu, bảo lãnh và bán lẻ (trong trường hợp tổ chức tín dụng thực hiện phát hành).

Thị trường trái phiếu quốc tế

Thị trường trái phiếu quốc tế là nơi diễn ra các giao dịch mua bán trái phiếu vượt biên giới của một quốc gia. Trong thị trường này, chủ thể phát hành và bán trái phiếu là các công ty hoặc Chính phủ của quốc gia, đối tượng mua sẽ là các quỹ hoặc ngân hàng có quy mô vừa và lớn, ngân hàng trung ương, cá nhân,…

Đây là nơi bổ sung nguồn lực tài chính trung và dài hạn cho doanh nghiệp cũng như nền kinh tế, góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng của đất nước. Ngoài ra, nó còn tác động hình thành và phát triển hệ thống thị trường tài chính quốc tế.

So sánh thị trường trái phiếu với những loại thị trường khác

Có thể thấy rằng thị trường trái phiếu rất đa dạng và nhộn nhịp bởi sự tham gia của rất nhiều chủ thể kinh tế. Trái phiếu trở thành một chứng khoán cơ sở được yêu thích bởi mức độ an toàn và sinh lời của nó, đáp ứng được khẩu vị của hầu hết các nhà đầu tư. Bạn có thể lựa chọn loại trái phiếu ưng ý trong các thị trường phù hợp để hiệu quả đầu tư luôn tối ưu.

Nếu so sánh với thị trường cổ phiếu hoặc các loại chứng khoán khác thì thị trường trái phiếu vẫn khá được ưa chuộng. Tuy nhiên, tùy theo chiến lược của mỗi người, bạn có thể làm đa dạng danh mục đầu tư của mình, tham gia vào những thị trường mình đánh giá cao tiềm năng phát triển hoặc trong phạm vi chịu rủi ro ở mức cho phép.

Chúng ta không thể nói thị trường này tốt hơn thị trường kia, bởi những sản phẩm trong mỗi thị trường đều có những điểm mạnh và hạn chế riêng.

Có nên tham gia đầu tư vào thị trường trái phiếu?

Nếu bạn mới tìm hiểu về chứng khoán, trái phiếu là lựa chọn phù hợp nhất vì sự an toàn của nó so với các loại khác, đặc biệt là trái phiếu chính phủ.Tại thời điểm ngay lúc ban đầu bạn đã lựa chọn đầu tư cổ phiếu, chắc chắn nhà đầu tư gặp khó khăn khi lựa chọn công ty phát hành vì chưa có kinh nghiệm đánh giá nghiên cứu về tài chính doanh nghiệp.

Có nên tham gia vào thị trường trái phiếu không?

Thị trường trái phiếu sẽ mang lại cho bạn khoản thu nhập cố định lâu dài. Từ đó bạn có thể dành thời gian để nghiên cứu sâu hơn về trái phiếu cũng như các chứng khoán khác. Trong trường hợp bạn là một nhà đầu tư chuyên nghiệp thì cũng không nên bỏ qua trái phiếu – nó giúp bạn phân tán rủi ro cũng như làm đa dạng hóa danh mục đầu tư, mang về nhiều khoản thu nhập hơn. 

Bên cạnh đó, cổ phiếu cũng là một kênh đầu tư bạn nên tham khảo vì lợi nhuận dành cho nhà đầu tư cao hơn nếu như công ty phát hành tăng trưởng tốt. Tất nhiên vấn đề rủi ro là không thể tránh khỏi, quan trọng là mỗi người cần nghiên cứu thật kỹ để quyết định của mình không sai lầm.

Như vậy, với những thông tin trên Finhay mong rằng đã mang lại cho bạn những kiến thức hữu ích về thị trường trái phiếu. Chúc bạn sẽ lựa chọn được kênh đầu tư phù hợp.