Tín phiếu là gì? Phân loại và quy định pháp luật về tín phiếu

Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế giúp nhà đầu tư tiếp cận được nhiều hình thức tìm kiếm lợi nhuận hiệu quả. Bên cạnh cổ phiếu, trái phiếu hay chứng chỉ quỹ, tín phiếu là một trong những kênh đầu tư nhận được sự quan tâm đông đảo từ các nhà đầu tư trên thị trường. Cùng Finhay tìm hiểu tín phiếu là gì, đặc điểm và các quy định của pháp luật về tín phiếu trong nội dung sau đây.

Tín phiếu là gì?

Theo luật Các tổ chức tín dụng năm 2010 sửa đổi bổ sung trình bày khái niệm tín phiếu: “Tín phiếu là chứng chỉ ghi nhận khoản nợ ngắn hạn được phát hành theo phương thức do pháp luật quy định để vay tiền”.

Hiểu đơn giản, tín phiếu là thứ xác nhận quyền chủ nợ, quyền được hưởng lợi tức ổn định của người sở hữu cùng với nghĩa vụ tương ứng của chủ thể phát hành tín phiếu. Đây là công cụ quen thuộc trên thị trường tiền tệ với thời hạn chủ yếu dưới 1 năm, ngắn hơn so với trái phiếu thông thường hoặc cổ phiếu. 

Phát hành tín phiếu là một dạng huy động vốn dưới hình thức chứng chỉ vay nợ có xác nhận quyền của chủ nợ, quyền hưởng lợi,… Vì có thời gian đáo hạn ngắn nên tín phiếu có mức độ dao động thấp đồng nghĩa với việc nhà đầu tư sẽ có ít rủi ro nhất.

Các thuật ngữ cần lưu ý khi tìm hiểu về tín phiếu

Khi tìm hiểu về tín phiếu nhà đầu tư cần theo dõi các thuật ngữ quan trọng để dễ dàng hình dung:

• Tín phiếu phát hành lần đầu: tín phiếu mới, phát hành lần đầu tiên trên thị trường sơ cấp.
• Tín phiếu phát hành bổ sung: tín phiếu được phát hành bổ sung cho một mã tín phiếu đã và đang lưu hành trên thị trường. Tín phiếu phát hành bổ sung phải có cùng ngày đáo hạn với tín phiếu đang lưu hành.
• Ngày phát hành tín phiếu cũng chính là ngày tín phiếu bắt đầu có hiệu lực, cùng với ngày mà nhà đầu tư thanh toán tiền mua tín phiếu.
• Ngày tổ chức phát hành tín phiếu: Được hiểu là ngày tổ chức đấu thầu tín phiếu.
• Ngày thanh toán tiền mua tín phiếu: Đó là ngày mà nhà đầu tư chuyển tiền mua tín phiếu cho chủ thể phát hành tín phiếu.
• Ngày đăng ký cuối cùng của tín phiếu: Ngày trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam – VSD tiến hành xác định danh sách chủ sở hữu tín phiếu để thanh toán.

Phân loại tín phiếu hiện nay

Hiện nay có hai loại tín phiếu trên thị trường: Tín phiếu kho bạc và tín phiếu ngân hàng nhà nước. Mỗi loại có những đặc điểm khác nhau.

Tín phiếu kho bạc

Là loại tín phiếu được phát hành bởi kho bạc Nhà nước. Mục đích phát hành tín phiếu kho bạc nhằm thực hiện hoạt động bù đắp các tổn thất tạm thời của ngân sách nhà nước, đồng thời thúc đẩy thị trường tài chính phát triển.

Đây là công cụ tài chính có tính rủi ro thấp nhất trên thị trường tiền tệ vì chủ thể phát hành là kho bạc nhà nước. Khả năng mất thanh toán khoản nợ khi đến hạn của Chính phủ gần như không có, Chính phủ sẽ có nhiều phương thức để trả nợ như tăng thuế, in tiền,… Tuy nhiên lãi suất của nó thường thấp hơn các công cụ khác trên thị trường.

Một số đặc điểm quan trọng của tín phiếu kho bạc:

• Thuộc loại chứng khoán chiết khấu: Khi phát hành tín phiếu được bán với mức giá chiết khấu, thấp hơn mệnh giá thay vì trả lãi. Tín phiếu kho bạc đến ngày đáo hạn, nhà đầu tư sẽ nhận được đủ mệnh giá, phần chênh lệch giữa giá mua và mệnh giá chính là khoản lãi của nhà đầu tư.
• Tín phiếu kho bạc thường phát hành theo từng lô và theo phương pháp đấu giá. Đa số người mua chủ yếu là ngân hàng, công ty và tổ chức tài chính khác.
• Đây là công cụ có tính lỏng cao nhất do được mua bán nhiều nhất trên thị trường tiền tệ.
• Ngân hàng Nhà nước sử dụng tín phiếu kho bạc như công cụ điều hành chính sách tiền tệ thông qua thị trường mở.

Tín phiếu ngân hàng nhà nước

Tín phiếu ngân hàng nhà nước chính là công cụ được sử dụng với mục tiêu thắt chặt chính sách tiền tệ và được phát hành bởi Ngân hàng Nhà nước. Loại tín phiếu này được phát hành, hạch toán nghiệp vụ phát sinh, thanh toán,… do ngân hàng chịu trách nhiệm.

Theo quy định trong điều 4 Thông tư số 16/2019/TT-NHNN, tín phiếu ngân hàng nhà nước cần có các điều kiện sau:

• Được phát hành cho tổ chức tín dụng có tài khoản thanh toán bằng đồng VND tại ngân hàng nhà nước.
• Đồng tiền phát hành, hạch toán và thanh toán phải là Việt Nam Đồng.
• Thời hạn tín phiếu là do ngân hàng nhà nước quy định và không vượt quá 364 ngày.
• Mệnh giá tín phiếu ngân hàng nhà nước là 100.000 đồng hoặc bội số của 100.000 đồng
• Phát hành tín phiếu theo hình thức ghi sổ.
• Lãi suất do ngân hàng nhà nước quyết định, điều chỉnh phù hợp với diễn biến thị trường tiền tệ và mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ của từng thời kỳ.
• Loại tín phiếu này được phát hành với giá bán thấp hơn mệnh giá, thanh toán một lần bằng mệnh giá tín phiếu vào ngày đến hạn.

Khi đến hạn thanh toán thì bên vay nợ phải thanh toán cho chủ tín phiếu bằng với mệnh giá. Nếu ngày đến hạn rơi vào chủ nhật, nghỉ lễ thì việc thanh toán của ngân hàng được thực hiện vào ngày tiếp theo sau đó.

Việc vay mượn thông qua hình thức phát hành tín phiếu phải có thỏa thuận rõ ràng, điều khoản ràng buộc cụ thể. Trong đó có quy định về lãi suất, thời điểm trả nợ, thời hạn vay, … Các đối tượng có tín phiếu ngân hàng nhà nước khó có thể sử dụng để mua bán, trao đổi, cầm cố trên thị trường một cách mập mờ không rõ ràng. Họ thường sẽ giữ cho tới khi đáo hạn để hưởng mức lãi suất cố định.

Khi mua tín phiếu ngân hàng nhà nước, tổ chức tín dụng phải chuyển tiền mua tín phiếu vào tài khoản theo chỉ định của ngân hàng nhà nước trong ngày thanh toán, thông tin trên lệnh chuyển tiền phải đúng theo quy định.

Quy định của pháp luật về việc phát hành tín phiếu

Quy định về việc tín phiếu được quy định chi tiết tại Thông tư số 01/2021/TT-NHNN. Bên cạnh việc hiểu rõ tín phiếu là gì, nhà đầu tư cũng cần lưu ý các quy định quan trọng dưới đây: 

Đối tượng phát hành

Đối tượng phát hành tín phiếu bao gồm: Các tổ chức tín dụng/chi nhánh của ngân hàng nước ngoài phát hành các loại giấy tờ có giá theo giấy phép thành lập, hoạt động: 

• Ngân hàng thương mại
• Chi nhánh của các ngân hàng nước ngoài
• Ngân hàng hợp tác xã
• Công ty tài chính/cho thuê tài chính

Đối tượng mua

Các đối tượng mua tín phiếu có thể là:

• Các tổ chức, trong đó có tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài
• Cá nhân Việt Nam 
• Tổ chức, cá nhân nước ngoài

Đối với trái phiếu Chính phủ, đối tượng mua phải đảm bảo các quy định của Luật chứng khoán và các quy định liên quan.

Mệnh giá của tín phiếu

• Giống như các giấy tờ có giá khác, mệnh giá của trái phiếu là 100.000 VNĐ hoặc bội số của 100.000 VNĐ
• Mệnh giá của tín phiếu được phát hành theo hình thức in sẵn hoặc theo thoả thuận của tổ chức phát hành với người mua.

Mục đích của việc phát hành tín phiếu là gì?

Có rất nhiều lý do để ngân hàng, kho bạc hay các tổ chức tín dụng phát hành tín phiếu. 

• Nhằm ngăn chặn tình trạng lạm phát đối với đồng tiền Việt Nam.
• Làm tăng số lượng cung tiền ra thị trường.
• Kích thích hoạt động, tình hình kinh tế của các tổ chức và doanh nghiệp tài chính, tạo ra lợi nhuận, tối giản hóa số tiền lưu thông trong thị trường tiền tệ.
• Thặt chặt chính sách tiền tệ, điều tiết luân chuyển đồng tiền.

Phương thức phát hành

Theo quy định trong điều số 6 thông tư 16/2019/TT-NHNN, có 2 phương thức phát hành tín phiếu trên thị trường hiện nay là phương thức đấu thầu và bắt buộc:

Phương thức bắt buộc 

Được phát hành căn cứ vào mục tiêu chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ, tình hình thực tế của thị trường. Tổ chức tín dụng thực hiện mua tín phiếu do ngân hàng nhà nước phát hành phương thức bắt buộc theo quyết định của thống đốc ngân hàng nhà nước. Trong trường hợp cần thiết, thống đốc sẽ quyết định mua lại tín phiếu ngân hàng nhà nước phát hành theo phương thức bắt buộc trước hạn.

Trường hợp tổ chức tín dụng thanh toán không đủ hoặc không mua, ngân hàng nhà nước sẽ chủ động trích nợ thanh toán của các tổ chức tài chính đó. Ngân hàng phải thông báo khi thu nợ đủ số tiền thiếu trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi phát hành tín phiếu.

Ngược lại, nếu đến hạn trích nợ mà vẫn không hoàn thành việc thu hồi thì tổ chức tín dụng sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định.

Phương thức đấu thầu 

Việc phát hành được thực hiện theo quy định của ngân hàng nhà nước về đấu thầu qua nghiệp vụ thị trường mở. Đối tượng mua tín phiếu sẽ được nhận tín phiếu qua nghiệp vụ ghi sổ.

Phân biệt tín phiếu và trái phiếu

Tín phiếu và trái phiếu đều là các công cụ chứng nhận nợ. Tuy nhiên, đây là 2 loại giấy tờ khác nhau:

Trên đây là những thông tin tổng quát giúp trả lời câu hỏi tín phiếu là gì và những đặc điểm của loại giấy tờ ghi nợ này. So với cổ phiếu hay trái phiếu, tín phiếu thường ít được quan tâm hơn ro có lợi nhuận thấp. Tuy nhiên, đây lại là kênh đầu tư an toàn, có rủi ro thấp. Là một nhà đầu tư, bạn cần hiểu rõ về tín phiếu và các loại giấy tờ có giá khác để nắm bắt các thay đổi của thị trường, điều chuyển nguồn vốn đầu tư hiệu quả.