Thông tin chi tiết về trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam

Các hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán thường có liên quan dù ít hay nhiều đến Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam. Để hiểu rõ hơn về tổ chức này, Finhay sẽ trình bày chi tiết toàn bộ thông tin của trung tâm lưu ký chứng khoán trong nội dung sau đây.

Trung tâm lưu ký chứng khoán là gì?

Trung tâm lưu ký chứng khoán được viết tắt là VSD, tên tiếng anh đầy đủ là Vietnam Securities Depository. Đây là tổ chức hỗ trợ xử lý những hoạt động sau giao dịch chứng khoán. Tại Việt Nam, nó được coi là một pháp nhân cụ thể, hoạt động theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn. Mọi quyết định liên quan đến thành lập, giải thể hay chuyển đổi cơ cấu tổ chức của trung tâm cần do bộ trưởng Bộ tài chính đề nghị Thủ tướng chính phủ đương thời quyết định.

Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam được thành lập vào ngày 01/05/2006 đã trở thành nơi đăng ký chứng khoán của tất cả các công ty đại chúng trên thị trường.

Theo điều 45 của Luật Chứng khoán sửa đổi năm 2010 quy định Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam có các nghĩa vụ cơ bản sau đây:

• Luôn đảm bảo cơ sở vật chất, kỹ thuật tốt nhất phục vụ cho hoạt động đăng ký, lưu ký bù trừ,…
• Xây dựng quy trình hoạt động, quản lý rủi ro cho từng nghiệp vụ riêng.
• Luôn quản lý tách biệt tài sản của VSD với khách hàng, bồi thường thiệt hại trong trường hợp VSD không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình, gây ra thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của khách hàng.
• Luôn hoạt động vì lợi ích của người gửi chứng khoán hay người sở hữu chứng khoán hợp pháp.
• Đảm bảo bảo vệ các cơ sở dữ liệu, lưu trữ chứng từ gốc kỹ lưỡng.
• Trích lập quỹ phòng ngừa rủi ro từng nghiệp vụ, cung cấp thông tin, thực hiện việc kiểm toán, kế toán, thống kê và các nghĩa vụ tài chính khác.
• Chịu trách nhiệm trong hoạt động lưu ký thanh toán của trụ sở chính và hoạt động lưu ký của chi nhánh đã đăng ký thành viên.

Xem thêm:

Lưu ký chứng khoán là gì? Tại sao phải lưu ký chứng khoán?

Vai trò quan trọng của trung tâm lưu ký chứng khoán

Theo quyết định số 189/2005/QĐ-TTG ký ngày 27/07/2005 của Thủ tướng chính phủ quy định về nhiệm vụ của trung tâm lưu ký là thực hiện đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán. Đồng thời cung cấp các dịch vụ hỗ trợ quá trình giao dịch mua, bán chứng khoán diễn ra trên thị trường. Ngoài ra, trong quyết định về điều lệ tổ chức và hoạt động của VSD có đưa ra một số chức năng quan trọng sau đây:

• Đảm bảo hoạt động đăng ký, bù trừ, lưu ký và thanh toán chứng khoán cho toàn bộ những chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch, chứng khoán phái sinh tại Sở giao dịch chứng khoán TP HCM và tại các công ty đại chúng khác. Hỗ trợ quá trình giao dịch luôn diễn ra an toàn, hiệu quả, quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư cần được đặt lên hàng đầu.
• Thực hiện cấp mã chứng khoán định danh cho các chứng khoán đăng ký và phát hành tại thị trường Việt Nam.
• Tổ chức thực hiện quyền đối với chủ sở hữu chứng khoán cho các tổ chức phát hành là công ty đại chúng có chứng khoán niêm yết hoặc đăng ký tại Sở giao dịch.
• Cung cấp dịch vụ đại lý hỗ trợ thanh toán cổ tức hoặc lãi trái phiếu cho tổ chức phát hành.
• Cung cấp dịch vụ đại lý chuyển nhượng, thực hiện chuyển quyền sở hữu với những chứng khoán đăng ký tại VSD theo luật.
• Cung cấp dịch vụ đăng ký và lưu ký với vai trò đại lý chuyển nhượng cho các chứng khoán khác theo thỏa thuận với tổ chức phát hành.
• Xây dựng và vận hành cơ chế quản trị rủi ro trong chức năng đối tác bù trừ, quản lý quỹ hỗ trợ thanh toán, hệ thống vay – cho vay, quỹ bù trừ theo quy định của pháp luật.
• Cung cấp các dịch vụ quản lý tài sản cho quỹ đầu tư.
• Giám sát hoạt động của thành viên VSD luôn đảm bảo tuân thủ các quy chế hoạt động nghiệp vụ để bảo vệ tài sản của chủ sở hữu chứng khoán.
• Quản lý tỷ lệ sở hữu đối với nhà đầu tư nước ngoài, hỗ trợ phát triển thị trường chứng khoán bằng cách cung cấp dịch vụ cơ sở hạ tầng, kỹ thuật, tuyên truyền và phổ biến kiến thức.

Những dịch vụ của trung tâm lưu ký chứng khoán

Trung tâm lưu ký chứng khoán có rất nhiều dịch vụ phục vụ cho hầu hết các hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán. Trong đó 9 dịch vụ nổi bật nhất sẽ được trình bày ở nội dung sau đây:

Đăng ký chứng khoán

VSD quản lý và ghi nhận toàn bộ thông tin của tổ chức phát hành và người sở hữu chứng khoán trên hệ thống. Theo Luật chứng khoán hiện hành, chứng khoán của công ty đại chúng và chứng khoán của những tổ chức khác muốn giao dịch phải được đăng ký tập trung tại VSD.

• Chứng khoán đăng ký gồm cổ phiếu niêm yết giao dịch trên hệ thống giao dịch, chứng chỉ quỹ, công cụ nợ chính phủ, trái phiếu, chứng quyền có bảo đảm, trái phiếu chính phủ bảo lãnh, trái phiếu địa phương,… phải đăng ký tại VSD theo hình thức ghi sổ.
• Tổ chức phát hành chứng khoán cần cung cấp chính xác thông tin về tổ chức, chứng khoán đăng ký và thông tin về người sở hữu chứng khoán. Đây là cơ sở để trung tâm lưu ký chứng khoán xác minh tính hợp lệ về quy định sở hữu chứng khoán, từ đó chấp nhận hoặc từ chối đưa vào ký gửi tập trung. 
• Tổ chức phát hành có thể làm thủ tục đăng ký niêm yết trực tiếp tại VSD hoặc thông qua thành viên lưu ký là các công ty chứng khoán, theo quy chế hoạt động đăng ký chứng khoán và quyết định số 03/QĐ-VSD của Tổng giám đốc VSD ban hành.

Bỏ phiếu điện tử

Theo Luật Doanh nghiệp năm 2020 quy định về hình thức bỏ phiếu điện tử: Các cổ đông có thể thực hiện việc bỏ phiếu điện tử để tham dự và biểu quyết tại cuộc họp đại hội cổ đông. VSD đã xây dựng hệ thống bỏ phiếu điện tử V-Vote phục vụ cho nhu cầu của tổ chức phát hành là công ty đại chúng và các cổ đông. 

• VSD hiện tại tập trung cung cấp dịch vụ này cho công ty đang có chứng khoán đăng ký tại VSD, những công ty quản lý quỹ ủy quyền cho VSD làm đại lý chuyển nhượng.
• Sử dụng hệ thống bỏ biếu V-Vote giúp công tác tổ chức đại hội cổ đông diễn ra trơn tru hơn: Khi số lượng cổ đông tham gia càng nhiều, hệ thống cập nhật liên tục và đưa ra kết quả bỏ phiếu nhanh chóng, chính xác, tiết kiệm giấy tờ, chi phí quản lý. Trong góc độ quản trị doanh nghiệp, sử dụng hệ thống bỏ phiếu điện từ giúp gia tăng vị thế của tổ chức phát hành.
• Đối với cổ đông, họ không bắt buộc phải tham gia trực tiếp cuộc họp, tiết kiệm chi phí đi lại.
• Kết quả bỏ phiếu được bảo mật cao, đảm bảo tính trung thực.

Xem thêm:

Hướng dẫn cách lưu ký chứng khoán nhanh chóng nhất

 Vay và cho vay chứng khoán

Trung tâm lưu ký chứng khoán cung cấp dịch vụ vay và cho vay nhằm mục đích: 

• Hỗ trợ thanh toán giao dịch trong trường hợp thành viên lưu ký của VSD sửa lỗi chậm, dẫn đến thiếu hụt chứng khoán thanh toán. 
• Hỗ trợ thành viên lập quỹ ETF đủ chứng khoán để góp vốn, thực hiện giao dịch hoán đổi doanh mục theo quy định hiện hành. 
• Hỗ trợ thành viên lưu ký bù trừ khoản vay trái phiếu chính phủ để thanh toán chuyển giao tài sản.
• Hỗ trợ thành viên giao dịch thực hiện đấu thầu trái phiếu chính phủ.

VSD đóng vai trò trung gian, vận hành hệ thống vay và cho vay đảm bảo các bên tham gia tuân thủ đúng quy định. Hoạt động này thực hiện theo nguyên tắc ký hợp đồng vay giữa bên vay và cho vay trước khi chuyển thông tin vào hệ thống nếu giao dịch theo phương thức thỏa thuận trực tiếp hoặc thông qua hệ thống VSD.

 Lưu ký chứng khoán

Hoạt động lưu ký chứng khoán là việc nhận ký gửi, bảo quản, chuyển giao và ghi nhận sở hữu chứng khoán của khách hàng trên hệ thống tại VSD nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người sở hữu.

• Theo quy định hiện hành, chứng khoán của công ty đại chúng phải được lưu ký tập trung tại VSD trước khi giao dịch trên sàn. 
• Nguyên tắc lưu ký: Khách hàng lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký và thành viên lưu ký tái lưu ký tại VSD.
• Nguyên tắc quản lý tài khoản lưu ký: Tổng số dư trên tài khoản lưu ký của khách hàng tại thành viên lưu ký luôn khớp với số dư trên tài khoản lưu ký mở tại VSD. Nếu có sai sót, VSD sẽ thông báo cho thành viên để chịu trách nhiệm điều chỉnh phù hợp. Chứng khoán lưu ký tại VSD là tài sản của khách hàng, luôn tách biệt với tài sản của VSD, VSD không được phép sử dụng chứng khoán của khách hàng cho lợi ích của VSD hay của bên thứ ba.

Khách hàng có thể ký gửi chứng khoán, rút chứng khoán, chuyển khoản chứng khoán không giao dịch, phong tỏa và giải tỏa chứng khoán khi sử dụng dịch vụ lưu ký tại VSD. Việc chuyển quyền sở hữu chứng khoán lưu ký bởi VSD sẽ thực hiện bằng hình thức chuyển giao ghi sổ tài khoản chứ không chuyển giao chứng chỉ vật chất.

 Cấp mã chứng khoán

VSD là tổ chức thực hiện cấp và quản lý các mã chứng khoán cho tất cả các chứng khoán đăng ký tại VSD. Khi tổ chức phát hành lần đầu đăng ký niêm yết giao dịch chứng khoán tại Sở giao dịch sẽ được VSD cấp một mã giao dịch. Đây là mã định danh chứng khoán của tổ chức, không trùng lẫn với bất kỳ mã nào khác.

• Ngoài ra, VSD cũng là cơ quan duy nhất chính thức tại Việt Nam có quyền cấp mã số định danh chứng khoán quốc tế.
• Mã chứng khoán được cấp ngay khi cấp giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán cho tổ chức phát hành. Nếu giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh, mã sẽ cấp khi nhận được thông báo về mã chứng khoán trong nước từ sở giao dịch.
• Mã chứng khoán không được thay đổi trừ khi tổ chức phát hành hủy đăng ký. Hoặc bên tổ chức phát hành đưa ra đề nghị và được duyệt bởi Ủy ban chứng khoán nhà nước thì VSD có thể chấp thuận đổi mã chứng khoán.
• Thông tin liên quan đến mã chứng khoán sẽ được công bố công khai trên trang web để phục vụ cho việc tra cứu khi cần của các bên liên quan.

 Dịch vụ quỹ

VSD là tổ chức được phép cung cấp dịch vụ đại lý chuyển nhượng và quản lý quỹ cho các quỹ mở và quỹ ETF, theo quy định của thông tư số 98/2020/TT-BTC và thông tư số 99/2020/TT-BTC.

Từ đầu năm 2012, VSD đã tập trung nghiên cứu về quy trình thực hiện một hệ thống phần mềm quản lý cho dịch vụ quỹ. Đến năm 2014, hệ thống quản lý quỹ chỉ mới cung cấp dịch vụ cho các quỹ ETF. Thời điểm hiện tại, VSD đã hoàn thiện hệ thống quản lý quỹ với nhiều tính năng và tiện ích cho người dùng, không chỉ đáp ứng dịch vụ đại lý chuyển nhượng quỹ mở, còn phục vụ quản lý tài khoản hữu trí cá nhân đối với quỹ hưu trí tự nguyện.

 Bù trừ và Thanh toán

Để hoàn tất quá trình giao dịch chứng khoán, hoạt động bù trừ và thanh toán cần được thực hiện. Dữ liệu và kết quả giao dịch chứng khoán trên Sở giao dịch sẽ chuyển sang VSD khi kết thúc phiên, sau đó bên VSD thực hiện bù trừ tiền cho từng thành viên dựa trên cơ sở bù trừ chung giữa số tiền trả và nhận trong mỗi giao dịch phát sinh trong ngày. Quá trình thanh toán luôn tách biệt tài khoản với khách hàng trong nước, nước ngoài và của thành viên chính thức.

Bù trừ, thanh toán đổi với chứng khoán cơ sở thực hiện như sau:

• Giao dịch trái phiếu công ty: VSD thanh toán bù trừ đa phương vào thời gian T+1.
• Giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ: VSD thanh toán bù trừ đa phương vào ngày T+2.
• Đối với trái phiếu chính phủ: VSD thanh toán theo từng giao dịch vào ngày T+1.

Việc thanh toán theo nguyên tắc chuyển giao ghi sổ thông qua hệ thống tài khoản lưu ký của thành viên bên mua và bên bán, đồng thời chỉnh sửa thông tin sở hữu tài khoản người mua – bán tại thành viên lưu ký. Ngân hàng thực hiện thanh toán bù trừ của VSD là Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và phát triển Việt Nam. Cơ chế thanh toán cho phép các bên tham gia loại bỏ các rủi ro có nguy cơ phát sinh, luôn đảm bảo bên mua/ bán đủ tiền để thanh toán cho giao dịch.

Bù trừ, thanh toán với chứng khoán phái sinh:

• Đối với hợp đồng tương lai chỉ số: VSD thanh toán lãi lỗ mỗi ngày vào thời gian T+1, thanh toán thực hiện hợp đồng vào ngày làm việc liền sau ngày giao dịch cuối cùng.
• Đối với hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ: VSD thanh toán lãi lỗ ngày T+1, thanh toán thực hiện hợp đồng ở hình thức chuyển giao vật chất vào ngày làm việc thứ ba sau ngày giao dịch cuối cùng.

VSD thực hiện xác định nghĩa vụ thanh toán của từng tài khoản thành viên riêng biệt. Việc thanh toán thông qua ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam.

Thực hiện quyền

Trung tâm lưu ký chứng khoán với dịch vụ thực hiện quyền dành cho những người sở hữu chứng khoán đã đăng ký tại VSD. Các quyền được thực hiện gồm có:

• Quyền bỏ phiếu
• Quyền nhận cổ tức bằng cổ phiếu, tiền
• Quyền mua cổ phiếu trong đợt phát hành bổ sung
• Quyền nhận lãi và gốc trái phiếu, tính phiếu kho bạc
• Quyền chuyển đổi các trái phiếu chuyển đổi
• Quyền tác gộp, đổi tên, hoán đổi sáp nhập cổ phiếu

Hệ thống của trung tâm thực hiện tính toán phân bổ chính xác quyền của người sở hữu chứng khoán, đồng thời cung cấp danh sách việc phân bổ quyền cho tổ chức phát hành. Thông tin quyền của người sở hữu luôn được theo dõi trên hệ thống tài khoản thành viên lưu ký. Khi đến thời điểm thực hiện quyền, VSD tự động hạch toán và phân bổ quyền một cách nhanh chóng nhất.

 Cấp mã số giao dịch

Đối với nhà đầu tư nước ngoài cần đăng ký mã số giao dịch chứng khoán tại VSD nếu muốn tham gia giao dịch tại thị trường Việt Nam.

Nhà đầu tư có thể là cá nhân hay tổ chức được cấp một mã số giao dịch duy nhất trừ trường hợp:

• Bên đăng ký là công ty chứng khoán nước ngoài sẽ được cấp 2 mã, một cho tài khoản tự doanh và một cho tài khoản môi giới chứng khoán.
• Bên đăng ký là quỹ đầu tư nước ngoài được quản lý bởi nhiều công ty quản lý sẽ được cấp nhiều hơn 1 mã với từng mục đích giao dịch riêng.
• Bên đăng ký là tổ chức thuộc chính phủ nước ngoài mà Việt Nam là thành viên thì được cấp nhiều mã số giao dịch tùy danh mục đầu tư.

Các trường hợp khác quy định cụ thể tại Nghị định số 155/2020/NĐ-CP của chính phủ.

Thông tin liên hệ trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam

Khách hàng có thể liên hệ trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam tại:

• Trụ sở chính: Số 112 đường Hoàng Quốc Việt, Cổ Nhuế 1, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
• Số điện thoại: (84.24)3 9747 123
• Số Fax: (84.24) 3 9747 120
• Email: Webmaster@vsd.vn

Ngoài ra, từng dịch vụ nói trên đều có các phòng ban cụ thể quản lý, khách hàng dễ dàng liên hệ trực tiếp theo thông tin công bố trên website của VSD:

• Phòng lưu ký chứng khoán và quản lý thành viên liên hệ số 024. 3 9747 122.
• Phòng dịch vụ quỹ gọi số 024.3 9785 661.
• Phòng đăng ký chứng khoán liên hệ 024. 3 9747 119.
• Phòng bù trừ và thanh toán giao dịch số điện thoại 024. 3 9747 117.

Ở thành phố Hồ Chí Minh, nhà đầu tư đến trực tiếp tầng 7, tòa nhà Exchange Tower số 1, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Nguyễn Thái Bình quận 1 để được tư vấn cụ thể nhất.

Trên đây là toàn bộ các thông tin về trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam Finhay muốn cung cấp cho bạn đọc. Hiểu rõ về tổ chức này cũng như nguyên tắc hoạt động của nó giúp bạn có thêm nhiều kiến thức cho quá trình đầu tư.