05 Điều cần biết khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Phát hành trái phiếu doanh nghiệp là một hình thức giúp các doanh nghiệp đa dạng hóa nguồn vốn của mình. Tuy nhiên bạn đã hiểu rõ cần điều kiện gì và quy trình như thế nào để phát hành trái phiếu doanh nghiệp hay chưa? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp tất tần tật các thắc mắc mà bạn chưa biết.

Phát hành trái phiếu là gì?

Phát hành trái phiếu là hoạt động được quy định trong luật pháp của Việt Nam: Doanh nghiệp phát hành phải có thời gian hoạt động ít nhất một năm kể từ thời điểm có giấy phép đăng ký kinh doanh. Tổ chức cần đảm bảo khả năng thanh toán cả gốc lẫn lãi trái phiếu trong các lần phát hành ở ba năm liên tiếp gần nhất.

Nhu cầu phát hành và các quy định khác được cấp có thẩm quyền phê duyệt trước khi công bố ra công chúng.

Doanh nghiệp phát hành trái phiếu để làm gì?

Hiểu được bản chất doanh nghiệp phát hành trái phiếu để làm gì, bạn sẽ dễ dàng biết được cách tiền sinh lời khi đầu tư trái phiếu. Từ đó, cũng dễ đưa ra những phán đoán về việc lỗ – lãi trong đầu tư trái phiếu.

Trái phiếu doanh nghiệp là một sản phẩm mà các doanh nghiệp phát hành nhằm kêu gọi vốn từ cộng đồng. Khi mua và sở hữu trái phiếu doanh nghiệp, đồng nghĩa với việc nhà đầu tư đang cho doanh nghiệp vay tiền có kỳ hạn với mức lãi suất được niêm yết. Vậy, khi doanh nghiệp cần gọi vốn để phát triển, họ sẽ dùng hình thức phát hành trái phiếu này để vay tiền từ các nhà đầu tư và trả lãi cho họ theo các kỳ hạn.

Bằng việc cho vay thông qua đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, các nhà đầu tư sẽ nhận được tiền lãi cố định theo lãi suất được quy ước. Phần lãi này có thể được nhận đều đặn, cũng có thể được gộp vào vốn theo hình thức lãi kép. Sau khi đáo hạn, nhà đầu tư sẽ được nhận tiền vốn về và có thể tiếp tục mua trái phiếu hoặc chuyển sang hình thức đầu tư khác.

Như vậy, mục đích phát hành trái phiếu là gọi vốn. Bằng cách này, doanh nghiệp có thể tập hợp vốn của nhiều người trong một thời gian dài cố định, thay vì phải đi gọi vốn từ các nhà đầu tư hoặc vay vốn ngân hàng. Song song với lợi ích nhận được, doanh nghiệp có nghĩa vụ trả lãi đúng cam kết cho các trái chủ (người sở hữu trái phiếu) và hoàn trả vốn sau khi đáo hạn.

Doanh nghiệp nào được phát hành trái phiếu?

Theo nghị định 153/2020/NĐ-CP về việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp của Chính phủ ban hành ngày 31/12/2020, các doanh nghiệp được phép phát hành trái phiếu phải là các công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần. Thêm vào đó, các công ty này phải đạt tiêu chuẩn là được thành lập và hoạt động dựa trên luật pháp Việt Nam.

Trong trường hợp các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, xổ số, chứng khoán, doanh nghiệp của nhà nước thì ngoài việc phải tuân theo quy định về phát hành trái phiếu, thực hiện đúng các quy định của chuyên ngành.

Ngoài các doanh nghiệp ra thì các tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp cũng được phép phát hành.  

Điều kiện phát hành trái phiếu

Điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp được quy định chi tiết tại nghị định 155/2020, ban hành ngày 31 tháng 12 năm 2020. Cụ thể, khi phát hành trái phiếu ra công chúng, doanh nghiệp cần đáp ứng được các điều kiện: 

• Có mức vốn điều lệ tại thời điểm đăng ký chào bán đạt từ hơn 30 tỷ đồng trở lên (tính theo giá trị ghi trên sổ kế toán)
• Hoạt động kinh doanh của năm liền kề trước năm đăng ký chào bán phải có lãi. Đồng thời, tính đến năm đăng ký chào bán phải không có lỗ luỹ kế và không có khoản nợ phải trả quá hạn trên 1 năm, 
• Có phương án phát hành, sử dụng và trả nợ vốn thu từ các đợt chào bán được HĐQT/ĐHĐCĐ hoặc chủ sở hữu công ty thông qua. 
• Có các cam kết thực hiện nghĩa vụ của tổ chức phát hành với nhà đầu tư, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư. 
• Có công ty chứng khoán thực hiện việc tư vấn phát hành trái phiếu doanh nghiệp, trừ trường hợp đơn vị phát hành cũng đồng thời là công ty chứng khoán.
• Tổ chức phát hành không thuộc các trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. 
• Tổ chức phát hành phải được xếp hạng tín nhiệm bởi tổ chức xếp hạng do Bộ Tài Chính cấp giấy chứng nhận.

Doanh nghiệp nhà nước có được phát hành trái phiếu doanh nghiệp không?

Theo điều 18, nghị định số 20-CP của Chính phủ, ban hành ngày 17-9-1994 về Quy chế tạm thời về việc phát hành trái phiếu, cổ phiếu doanh nghiệp nhà nước, các Doanh nghiệp nhà nước muốn được phát hành trái phiếu cần đạt được đủ các điều kiện như sau:

• Doanh nghiệp phải được cấp giấy phép sản xuất – kinh doanh.
• Doanh nghiệp có dự án đầu tư hiệu quả, đã được các tổ chức bảo lãnh xem xét chấp thuận.
• Hoạt động sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp trong vòng ba năm trước khi phát hành trái phiếu phải có lãi, báo cáo tài chính lành mạnh và có triển vọng phát triển.
• Doanh nghiệp phát hành trái phiếu không vi phạm pháp luật Nhà nước và kỷ luật tài chính.
• Doanh nghiệp được Bộ Tài chính hoặc tổ chức trung gian tài chính có uy tín bảo lãnh.
• Doanh nghiệp phải nộp tiền ký quỹ cho tổ chức bảo lãnh, theo đó thể thức nộp tiền hay hoàn tiền đều phải do Bộ Tài chính ký.

Như vậy, các doanh nghiệp nhà nước được phát hành trái phiếu, tuy nhiên cần đáp ứng đủ được các yêu cầu cũng như trên theo quy định. Trái phiếu của các doanh nghiệp nhà nước phát hành ra có những đặc điểm và quy chế sử dụng giống như trái phiếu của các doanh nghiệp thông thường.

Các doanh nghiệp phát hành trái phiếu hiện nay

Hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu, ví dụ như các doanh nghiệp lớn như Vingroup với trái phiếu Vinhomes, Vinpearl hay các doanh nghiệp khác như Masan, Vietjet, Vietinbank, Hoàng Anh Gia Lai, Novaland,…

Các doanh nghiệp phát hành trái phiếu này trải rộng trên các lĩnh vực. Mỗi trái phiếu của mỗi doanh nghiệp sẽ có giá trị khác nhau, với mức lãi suất khác nhau và thời gian đáo hạn khác nhau.

Để xem được các thông tin về trái phiếu của tất các doanh nghiệp, bạn nên tham khảo trên các sàn chứng khoán để có cái nhìn tổng quát nhất. Bên cạnh đó, bạn cũng nên theo dõi tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp để có thể đưa ra được những quyết định chính xác và hợp lý nhất, mang về nguồn lợi nhuận khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp.

Quy định phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Quy định về mệnh giá tối thiểu

Mệnh giá tối thiểu khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong nước là 100.000 VNĐ/ trái phiếu. Các mệnh giá khác buộc phải là bội số của mệnh giá tối thiểu này. Bên cạnh đó, doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu cho các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Tuy nhiên các tổ chức Việt Nam không được sử dụng ngân sách cũng như kinh phí của nhà nước để đầu tư.

Quy định về lãi suất

Về lãi suất trái phiếu, doanh nghiệp có thể quy định một mức lãi suất cố định, hoặc lựa chọn lãi suất thả nổi theo thị trường, hoặc kết hợp lãi suất cố định và thả nổi. Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm công bố công khai cơ sở xác định mức lãi suất cho các nhà đầu tư mua trái phiếu.

Các doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải có hồ sơ, quy định, cam kết về trả lãi và hoàn vốn khi đáo hạn cho người mua trái phiếu. Việc phát hành, mua bán trái phiếu chỉ được thực hiện khi hai bên cam kết thực hiện đúng nghĩa vụ trong suốt quá trình nhà đầu tư sở hữu trái phiếu.

Quy trình phát hành trái phiếu

Để phát hành trái phiếu ra công chúng, doanh nghiệp cần thực hiện các bước sau: 

Bước 1: Lập phương án phát hành trái phiếu 

Theo quy định tại Điều 13 Nghị định 153/202020/NĐ-CP, trước khi phát hành trái phiếu, doanh nghiệp phát hành trái phiếu cần xây dựng phương án phát hành, sau đó trình các đơn vị có thẩm quyền phê duyệt. Đây sẽ là căn cứ để công bố thông tin. 

Phương án phát hành trái phiếu cần có một số nội dung cơ bản như: 

• Thông tin chủ thể phát hành (tên, loại hình doanh nghiệp, giấy đăng ký kinh doanh…)
• Mục đích phát hành: cần ghi chi tiết các dự án đầu tư, các hoạt động sản xuất/kinh doanh cần bổ sung vốn hoặc nguồn vốn được cơ cấu. Đối với công ty chứng khoán hoặc tổ chức tín dụng, mục đích phát hành trái phiếu có thể bao gồm việc tăng vốn cấp 2/cho vay/đầu tư hoặc sử dụng theo các quy định chuyên ngành. 
• Tài liệu chứng minh đơn vị phát hành đáp ứng các điều kiện chào bán trái phiếu ra công chứng. 
• Điều khoản và điều kiện của trái phiếu dự kiến phát hành. Nếu chia thành nhiều đợt thì cần ghi rõ số lượng đợt chào bán dự kiến, khối lượng của từng đợt và thời điểm chào bán. 

Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ phát hành 

Sau khi đã có phương án phát hành trái phiếu, doanh nghiệp cần chuẩn bị đủ bộ hồ sơ bao gồm: 

• Phương án phát hành theo quy định. 
• Tài liệu công bố các thông tin về đợt phát hành trái phiếu. 
• Hợp đồng ký giữa đơn vị phát hành và các tổ chức cung cấp dịch vụ liên quan như: tư vấn hồ sơ chào bán trái phiếu, bảo lãnh phát hành trái phiếu, lưu ý trái phiếu, quản lý tài sản đảm bảo đối với trái phiếu… 
• Báo cáo tài chính đã được kiểm toán của năm liền kề trước năm phát hành trái phiếu. 
• Kết quả xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp. 
• Quyết định phê duyệt phương án phát hành trái phiếu của cơ quan có thẩm quyền. 
• Tài liệu chứng minh đáp ứng tỷ lệ an toàn tài chính, an toàn trong các hoạt động theo quy định của từng lĩnh vực kinh doanh. 
• Trong trường hợp phát hành trái phiếu chuyển đổi hoặc trái phiếu kèm chứng quyền thì cần bổ sung một số tài liệu khác như: bản sao quyết định của ĐHĐCĐ/HĐQT phê duyệt hồ sơ phát hành, văn bản xác nhận của ngân hàng về việc mở tài khoản phong toả… 

Bước 3: Trong thời hạn 1 ngày làm việc trước khi phát hành trái phiếu, doanh nghiệp cần thực hiện công bố đầy đủ thông tin với cá nhà đầu tư đăng ký mua. Đồng thời, thực hiện gửi nội dung công bố cho Sở giao dịch chứng khoán. 

Doanh nghiệp nên phát hành trái phiếu hay cổ phiếu?

Khác với trái phiếu, cổ phiếu là một sản phẩm của doanh nghiệp mà khi sở hữu nó, nhà đầu tư sẽ trở thành cổ đông. Như vậy, người sở hữu cổ phiếu sẽ không được trả lãi hàng tháng, cũng không được hoàn trả lại vốn và cũng không có khái niệm “đáo hạn”.

Lời lãi của người sở hữu cổ phiếu sẽ xuất hiện khi công ty phát triển lên và giá trị công ty tăng lên. Người sở hữu sẽ lỗ khi giá trị công ty và giá cổ phiếu giảm. Tuy nhiên, khi sở hữu lượng cổ phiếu càng nhiều, nhà đầu tư sẽ càng có nhiều quyền quyết định liên quan đến các vấn đề của công ty.

Như vậy, có thể hiểu, cổ phiếu là kênh đầu tư rủi ro hơn so với trái phiếu. Trong trường hợp doanh nghiệp đóng cửa hay phá sản, những người sở hữu trái phiếu cũng được ưu tiên trong việc hoàn trả lại vốn trước. Các nhà đầu tư cổ phiếu sẽ chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, cũng như việc họ hưởng lợi nhiều hơn nếu giá trị của doanh nghiệp tăng lên.

Các doanh nghiệp hiện nay đều duy trì phát hành cả trái phiếu và cổ phiếu, để giúp các nhà đầu tư có đa dạng sự lựa chọn. Cả hai kênh đầu tư này bằng cách này hay cách khác đều mang đến cho doanh nghiệp những lợi ích khác nhau.

>> Cách mua trái phiếu doanh nghiệp: Hướng dẫn chi tiết từ A đến Z

Trên đây là tất cả các thông tin sơ lược nhất về phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Việc phát hành trái phiếu là một giải pháp giúp doanh nghiệp huy động vốn, cũng chính là một kênh để các nhà đầu tư tham gia bỏ vốn nhận lời. Các doanh nghiệp cần tham khảo kỹ các kênh thông tin về tư vấn phát hành trái phiếu doanh nghiệp để có thể thực hiện quy trình phát hành trái phiếu theo đúng quy định và huy động được nguồn vốn giúp công ty ngày càng phát triển.