Biết tuốt về các loại chứng khoán trên thị trường hiện nay

Bạn có hứng thú với chứng khoán, có đam mê trở thành một nhà giao dịch chuyên nghiệp. Bạn muốn học hỏi thêm nhiều kiến thức về các loại chứng khoán trên thị trường để việc ra quyết định đầu tư hiệu quả hơn. Bài viết này chính là dành cho bạn!

Khái niệm chứng khoán là gì?

Đứng trên góc độ pháp luật, chứng khoán chính là một bằng chứng xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần tài sản hoặc số vốn góp vào công ty phát hành chứng khoán.

Tìm hiểu về các loại chứng khoán trên thị trường

Dưới góc độ là một nhà kinh tế, chứng khoán là kênh đầu tư tài chính thực hiện giao dịch các sản phẩm đặc biệt trong thị trường. Chúng có thể là các cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ,… Các sản phẩm này thông thường sẽ được phát hành trực tiếp trên thị trường bởi các công ty đang có nhu cầu huy động vốn, hoặc là những vấn đề phát sinh có liên quan yêu cầu phải phát hành chứng khoán.

Phân loại chứng khoán trên thị trường

Chứng khoán được thể hiện dưới hình thức chứng chỉ hoặc các bút toán ghi sổ bao gồm các loại chính như sau:

• Cổ phiếu
• Trái phiếu
• Chứng khoán phái sinh
• Các loại chứng chỉ có nguồn gốc chứng khoán
• Chứng chỉ quỹ
• Quyền và chứng quyền,…

Mỗi loại sẽ có những đặc điểm khác nhau. Việc sở hữu phần nào thể hiện việc chuyển nhượng và trao đổi một phần quyền sở hữu kinh doanh, lợi nhuận của công ty phát hành. Sau đây, Finhay sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về từng loại chứng khoán này nhé.

Cổ phiếu

Nói đến chứng khoán hầu hết mọi người sẽ nghĩ ngay đến cổ phiếu. Vậy cổ phiếu là gì? Tại sao công ty phải phát hành chúng? Nắm giữ cổ phiếu mang lại những lợi ích gì cho nhà đầu tư?

Cổ phiếu là một loại chứng khoán xác nhận việc nhà đầu tư đã bỏ ra một số tiền góp vốn vào công ty cổ phần để trở thành một cổ đông. Cổ phiếu do các công ty cổ phần phát hành, người nắm giữ nó có quyền sở hữu đối với phần vốn mà họ đã góp trước đó.

Tại Việt Nam, mệnh giá của cổ phiếu là 10.000đ khi phát hành. Tuy nhiên, giá trên thị trường của nó có thể tăng cao hơn rất nhiều. Tức giá giá trị thực sự của loại chứng khoán này bị tác động trực tiếp từ thị trường.

Theo đó, tại lần đầu tiên phát hành cổ phiếu, nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra 10.000đ để mua cổ phiếu. Tuy nhiên, khi tình hình kinh doanh của công ty phát triển, giá cổ phiếu tăng, muốn sở hữu chúng bạn phải bỏ ra số tiền lớn hơn 10.000đ bằng cách trao đổi với các nhà đầu tư khác. Lúc này hoặc là bạn tiếp tục nắm giữ để nhận được cổ tức mỗi năm. Hoặc là bạn có thể bán chúng đi để thu tiền về cùng với số lãi do sự chênh lệch của giá mua và giá bán.

Người nắm giữ cổ phiếu có quyền biểu quyết trong công ty, họ có tác động trực tiếp đến quyết định đầu tư của công ty, tham gia các cuộc họp hội đồng quản trị,… Đó là những lợi ích nổi bật của cổ phiếu. Tuy nhiên nếu công ty không phát triển mà thua lỗ thì sao? Bạn sẽ không hoặc nhận được ít cổ tức, bạn chỉ nhận được cổ tức chứ không nhận số tiền vốn góp ban đầu. Trừ khi bạn bán lại cổ phiếu cho người khác và đồng ý từ bỏ cổ tức hoặc bán lại cho công ty phát hành để lấy lại tiền góp vốn.

Thu nhập của cổ đông phụ thuộc trực tiếp vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp, bạn khó có thể xác định chính xác mức thu nhập mà mình sẽ nhận được nếu chưa công ty chưa thực hiện kế toán kiểm toán mỗi năm. Nếu công ty phá sản, bạn sẽ nhận được tài sản thanh lý sau khi đã trả nợ cho những người sở hữu trái phiếu.

Hiểu chính xác về cổ phiếu và trái phiếu

Trái phiếu

Trái phiếu là một loại chứng khoán thể hiện quyền và lợi ích của nhà đầu tư đối với phần vốn nợ của doanh nghiệp. Có nghĩa là nó xác nhận rằng doanh nghiệp đã vay của nhà đầu tư một số tiền và trái phiếu là bằng chứng. Doanh nghiệp có trách nhiệm trả lãi cho người sở hữu theo kỳ hạn của từng loại trái phiếu, đến khi đáo hạn phải tiến hành thanh toán cả lãi và gốc cho họ.

Đối với trái phiếu, thu nhập của chủ sở hữu là cố định mỗi kỳ chứ không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên bạn không có quyền tham gia vào các hoạt động của công ty, không có quyền bầu cử. Trái phiếu có thời hạn, bạn được phép rút vốn trước hạn bằng cách bán lại cho doanh nghiệp để thu tiền về, nhưng như vậy đồng nghĩa với việc từ chối nhận tiền lãi.

Nếu doanh nghiệp pháp sản, việc thanh lý tài sản phải sử dụng cho việc trả nợ cho những người sở hữu trái phiếu trước tiên. Đây là một sản phẩm an toàn ít rủi ro mà nhà đầu tư không nên bỏ lỡ. 

Tất nhiên việc chuyển nhượng quyền sở hữu giữa các nhà đầu tư với nhau cũng rất đơn giản chứ không có quy định bắt buộc nào cả. Hai bên thỏa thuận mức giá bán và mua phù hợp với giá chung của thị trường là được.

Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh được biết đến với những cái tên quen thuộc: Hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai,… Thật ra những hợp đồng này là các loại chứng khoán thuộc chứng khoán phái sinh. Chúng không có giá trị nội tại mà chỉ thể hiện một sự cam kết, thỏa thuận của hai bên về quyền và nghĩa vụ đối với một tài sản cụ thể vào thời điểm xác định ở tương lai.

Đây được coi là một công cụ phòng chống vấn đề rủi ro có thể phát sinh bằng cách xác định mức giá giao dịch ngay ở thời điểm hiện tại. Do đó, dù tương lai có thay đổi như thế nào, ảnh hưởng đến tài sản ra sao thì những người sở hữu chứng khoán phái sinh chỉ việc thanh toán theo đúng mức giá đã đề ra trong hợp đồng ở quá khứ.

Chứng khoán phái sinh chủ yếu được giao dịch trên thị trường phi tập trung. Mọi giao dịch đều thông qua các nhà môi giới chứng khoán để vận hành. Nếu bạn muốn tham gia vào thị trường này, bạn cần chọn loại chứng khoán phái sinh mình muốn, hiểu về sản phẩm mà các hợp đồng nói đến, đón đầu xu thế của thị trường thì mới có thể kiếm được lợi nhuận từ nó.

>> 04 Loại chứng khoán phái sinh bạn cần biết

>> Quy trình giao dịch chứng khoán phái sinh VPS

Các loại chứng chỉ có nguồn gốc chứng khoán

Bạn có thể nghe đến chứng quyền, chứng kế, chứng chỉ thụ hưởng trước đây. Chúng chính là một trong những loại chứng chỉ có nguồn gốc chứng khoán. Những loại chứng khoán này thể hiện quyền mua/ bán hoặc thụ hưởng của nhà đầu tư đối với chứng khoán. Cụ thể:

• Chứng quyền là quyền mua bán cổ phiếu mới phát hành từ một công ty giữa các nhà đầu tư.
• Chứng kế là các loại giấy tờ kèm theo khi phát hành trái phiếu nhằm mục đích thể hiện quyền được mua cổ phiếu trong một số trường hợp cụ thể theo quy định của công ty phát hành.
• Chứng chỉ thụ hưởng được phát hành bởi các quỹ đầu tư trong thị trường, thể hiện quyền lợi của khách hàng nếu bạn chỉ là một nhà đầu tư cá nhân.

Chứng chỉ quỹ

Chứng chỉ quỹ được phát hành bởi những quỹ đại chúng, thể hiện quyền của nhà đầu tư đối với phần vốn đã góp vào quỹ. Tính chất của chứng chỉ quỹ tương tự như cổ phiếu, như vậy nhà đầu tư sẽ nhận được tiền lời từ danh mục đầu tư của quỹ. Nhưng thông thường nhà đầu tư ít có tác động đến hoặc động của quỹ bởi vì nó được quản lý trực tiếp từ công ty quản lý quỹ. Mọi quyết định đầu tư sẽ do các nhà quản lý, chuyên gia thực hiện chứ không phải do nhà đầu tư lựa chọn.

Tuy nhiên, bởi vì quỹ đại chúng đã xây dựng một danh mục đầu tư từ trước bằng cách nghiên cứu và đánh giá rủi ro. Cho nên bạn có thể yên tâm về vấn đề an toàn của chúng.

Các chủ thể trong thị trường chứng khoán

Trong thị trường chứng khoán có rất nhiều chủ thể:

• Chủ thể là nhà đầu tư: Nhà đầu tư cá nhân hoặc có tổ chức,…
• Trung gian môi giới: Công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại,…
• Cơ quan tổ chức thị trường: Sở giao dịch chứng khoán và trung tâm lưu ký chứng khoán.
• Nhà tạo lập thị trường: Doanh nghiệp hoặc tổ chức thực hiện mua bán chứng khoán.
• Cơ quan quản lý nhà nước

Có nên tham gia đầu tư vào chứng khoán?

Nếu bạn là người thích sự an toàn, ngại rủi ro và không có nhiều kinh nghiệm trong đầu tư tài chính thì nên cân nhắc việc tham gia. Còn nếu bạn ưa mạo hiểm, thích đột phá trong cuộc sống và công việc, nhạy cảm trước những biến động của thị trường và đam mê nghiên cứu cũng như nhìn được tiềm năng phát triển thì nên bắt đầu đầu tư chứng khoán.

Bạn có thể tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp bởi các quỹ đầu tư. Mỗi cách sẽ có những lợi ích khác nhau tùy vào nhu cầu của nhà đầu tư.

Đầu tư trực tiếp

Nếu bạn có kinh nghiệm về chứng khoán, có vốn hiểu biết tốt thì có thể tham gia đầu tư ngay hôm nay. Tìm và sở hữu các loại chứng khoán khác nhau để nhận tiền lãi, lợi nhuận từ chúng. Bạn tự quyền quyết định nên làm gì, kiểm soát danh mục đầu tư của mình, lên kế hoạch hành động của riêng mình.

Quyết định mua hay bán do chính nhà đầu tư đưa ra

Đầu tư gián tiếp thông qua quỹ đầu tư

Nếu bạn là người mới, ít kinh nghiệm hoặc không tự tin vào quyết định của mình. Bạn có thể nhờ các quỹ đầu tư đầu tư giúp mình. Bạn chỉ cần góp vốn vào quỹ, việc đầu tư do những chuyên gia thực hiện.

Việc của bạn là đợi những dòng tiền chạy về ví của mình. Tất nhiên nếu bạn chọn cách này thì sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào quỹ cũng như kết quả đầu tư của họ. Nhưng nó lại an toàn và lâu dài, ít rủi ro  hơn so với đầu tư trực tiếp.

Lưu ý trước khi tham gia đầu tư chứng khoán

Tất nhiên không thể bắt đầu đầu tư ngay được. Bạn phải tìm hiểu kỹ về lĩnh vực mình đang định đầu quân vào. Để có thể tồn tại và phát triển chứ không phải bị đào thải ngay từ lúc đầu. Dưới đây là một vài lưu ý mà nhà đầu tư cần xem xét trước khi bắt tay vào thực chiến nhé.

Các loại thị trường chứng khoán

Căn cứ theo sự luân chuyển của nguồn vốn thì có thị trường sơ cấp (giao dịch các loại chứng khoán mới phát hành và được thực hiện bởi các tổ chức, công ty bảo lãnh), thị trường thứ cấp (giao dịch các loại chứng khoán đã phát hành từ thị trường sơ cấp giữa các nhà đầu tư với nhau)

Căn cứ theo phương thức hoạt động thì có thị trường tập trung (dành cho các chứng khoán không được niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán) và thị trường phi tập trung (các chứng khoán còn lại tiến hành giao dịch thông qua các nhà môi giới – công ty chứng khoán)

Căn cứ theo hàng hóa trên thị trường thì có thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu và thị trường các công cụ chứng khoán phái sinh.

Các loại phí trong giao dịch chứng khoán

Lưu ý quan trọng về phí giao dịch đầu tư

Nhà đầu tư không thể bỏ qua khoản phí trong các giao dịch chứng khoán. Nếu bạn thực hiện giao dịch thông qua sở giao dịch, các công ty môi giới,… bạn phải trả phí phù hợp theo quy định của họ. Các khoản phí đó như là hoa hồng mà nhà đầu tư trả công cho việc họ tạo ra cho bạn một môi trường để tiến hành mua, bán hoặc chuyển nhượng chứng khoán.

Ngoài ra, bạn cần phải đóng thuế thu nhập cá nhân theo quy định của pháp luật áp dụng trên số thu nhập bạn nhận được. Phí tham gia các quỹ đầu tư, phí đóng hằng năm việc duy trì tài khoản giao dịch,… Hãy tham khảo bảng phí được đăng công khai tại những nơi bạn lựa chọn đầu quân nhé.

Các loại tài khoản chứng khoán hiện nay

Có hai loại tài khoản chứng khoán mà bạn cần quan tâm: Tài khoản giao dịch cơ bản đăng ký tại sở giao dịch. Thông qua nó bạn sẽ tham gia vào thị trường chứng khoán và đầu tư vào các loại chứng khoán cơ bản như cổ phiếu, trái phiếu hoặc chứng chỉ quỹ,…

Thứ hai là tài khoản đầu tư chứng khoán phái sinh được tạo ra để thực hiện giao dịch trên thị trường phi tập trung. Mỗi loại tài khoản sẽ có cách đăng ký riêng, quy định cũng như những điều khoản mà người đăng ký phải xem xét. Tất nhiên, những tài khoản này sẽ có tính phí khá giống với tài khoản ngân hàng của bạn. Xem rõ những loại phí áp dụng để lúc sau không bị hoang mang khi tài khoản bị trừ tiền nhé.

Các loại chỉ số chứng khoán

Trên thị trường có rất nhiều chỉ số chứng khoán mà nhà đầu tư có thể tham khảo. Cụ thể một vài loại chỉ số là:

• VN30
• Vn-Index
• HNX30
• Vietnam Securities Indexes
• Upcom-Index
• VNX-Allshare
• HASTC-Index
• HNX-Index
• VIR-Index

Các chỉ số này sẽ phản ánh cụ thể tình hình thị trường chứng khoán hiện nay. Giúp bạn có được những đánh giá, dự đoán tối ưu nâng cao sự chính xác khi ra quyết định.

Các loại chỉ số chứng khoán trên thị trường hiện nay rất quan trọng

Các loại lệnh chứng khoán

Giao dịch chứng khoán có tất cả 7 lệnh cụ thể. Mỗi lệnh sẽ có những vai trò khác nhau yêu cầu nhà đầu tư thực hiện đúng.

• Lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá mở cửa (ATO)
• Lệnh giới hạn (LO)
• Lệnh thị trường trên sàn Hose chính là lệnh MP
• Lệnh thị trường trên sàn HNX gồm có lệnh MTL, MOK, MAK
• Lệnh chờ
• Lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá đóng cửa
• Lệnh khớp lệnh sau giờ

Các lệnh này có thời gian áp dụng khác nhau trong một ngày, giờ đặt lệnh tại mỗi sàn không giống nhau cho nên nhà đầu tư phải coi trọng về thời gian để việc khớp lệnh được diễn ra đúng theo ý của mình.

Lời khuyên dành cho nhà đầu tư chứng khoán

Đầu tư chứng khoán không khó nếu bạn chịu học hỏi và nghiên cứu mỗi ngày. Đặt ra một mục tiêu mong muốn và có kế hoạch hành động cụ thể. Chắc chắn bạn sẽ đạt được những thành tựu tuyệt vời trong lĩnh vực chứng khoán.

Đừng ngại rủi ro, sợ hãi mà nên hãy tự tin vào bản thân. Học và trải nghiệm mỗi ngày, hãy bước đi từng bước nhỏ chậm mà chắc, sai thì sửa lại đừng chùn bước. Như vậy thành công mới thật sự tiến về phía bạn.

Trên đây là toàn bộ những thông tin về các loại chứng khoán mà chúng tôi muốn trình bày cho bạn đọc. Hy vọng sẽ giúp ích rất nhiều cho việc đầu tư chứng khoán của mọi người. Chúc bạn thành công.